MBTZ logo

De restauratie van "Boon Wormerveer"

Met Stoom Nr. 39 - Juni 2002

De cacaotoren en de chocoladefabriek van voorheen J. Pette Hzn en daarna Boon te Wormerveer, ontworpen door Mart J. Stam in respectievelijk 1916 en 1918, stonden allang in de belangstelling van MBTZ (ZIE).
In ‘Met Stoom’ nummer 6/7 uit 1991, is een historische en constructieve beschrijving opgenomen. In 1994 is het gehele Boon-terrein verkocht aan projectontwikkelaar PeHa voor het bouwen van woningen en winkels. Ook de beide betongebouwen van Mart Stam zouden worden gesloopt.
In 1996 vraagt MBTZ samen met Zaans Schoon bescherming en toewijziging als monument aan voor beide gebouwen. In april 1996 wordt door de projectontwikkelaar een sloopvergunning aangevraagd, maar op 12 september 1996 honoreert de Gemeenteraad de aanvraag voor bescherming van een deel van de gebouwen vanwege de belangrijke architectonische en cultuurhistorische waarden. De gebouwen zijn voorlopig gered.
In 2000 is het complex in eigendom gekomen van De Woonmij Zaanstad. Deze federatie van woningbouw-verenigingen is voornemens de panden in gebruik te nemen als kantoorpanden.
Op 20 februari 2001 werden de cacaotoren en de chocoladefabriek tot officieel Rijksmonument verklaard. Na een intensieve restauratie zal de Zaanstreek weer een uniek voorbeeld van functioneel hergebruik van fabrieksgebouwen rijker zijn. In dit artikel van Cees Kruit tot voor kort werkzaam bij architectenbureau FKG architecten aan de zaan bna alvast een voorproefje.

De plannen van De Woonmij

De Woonmij Zaanstad heeft het complex Boon gekocht om haar eigen kantoor en woonzorgactiviteiten in de twee Rijksmonumenten onder te brengen. Alle overige bebouwing zal worden gesloopt, zodat op de vrijgekomen plek woningen en winkels gebouwd kunnen worden ter versterking van het hart van Wormerveer.

Architectenbureau FKG architecten aan de zaan bna te Zaandijk heeft opdracht gekregen een restauratieplan te maken voor de monumenten, waarbij de gewenste kantoorfuncties op een zorgvuldige wijze worden ingepast.
Tevens is het bureau verantwoordelijk voor het ontwerp van de woningen en winkels.

  Schetsontwerp toekomstige situatie Deze afbeelding toont een schetsontwerp van de toekomstige situatie. Ten noorden van de Soldatensloot in het rechter deel van de tekening de cacaotoren en de chocoladefabriek, waarvan de achterzijde aan het KrommenieĆ«rpad grenst.  

Inpassing kantoren in gebouwen Mart Stam

Om de panden hun oorspronkelijke monumentale waarden terug te geven zullen alle aanbouwen, welke in de loop der jaren zijn toegevoegd, worden verwijderd.

De Woonmij Zaanstad kent een woonservice-afdeling, die optimaal publiekstoegankelijk moet zijn. De ontvangsthal, met balies, spreek-kamers en de daarbij behorende personeels-kantoren van deze woonservice-afdeling moeten derhalve op de begane grond gesitueerd zijn. Hiervoor is de gehele parterre van de twee gebouwen noodzakelijk.

De hoofdingang zal via een hellende loopbrug vanaf de Markstraat over de Soldatensloot bereikbaar gemaakt worden. Ofschoon het logischer was geweest de hoofdingang met ontvangsthal tussen de twee panden te bouwen, is hier om historische redenen niet voor gekozen.

  Het Boon complex Op deze foto de cacaotoren en de erachter gelegen chocoladefabriek. In het midden is vaag ter hoogte van de eerste etage de oorspronkelijke houten verbindingsbrug te zien.  

De hoofdingang wordt ondergebracht in de chocoladefabriek met een minimale ingreep in de bestaande gevelstructuur. Via een luchtbrug op ca. 1.30 m boven de grond, wordt de cacaotoren met de ontvangsthal verbonden.
Op de eerste verdieping komt een tweede luchtbrug voor intern gebruik.

De luchtbruggen zijn wel authentiek, want in 1919 verbond Mart Stam de chocoladefabriek ook met een luchtbrug aan de cacaotoren. De oorspronkelijke luchtbrug was geheel gesloten, FKG architecten heeft echter nu gekozen voor zoveel mogelijk transparantie.

  De mogelijke nieuwe situatie Twee schetsen die de mogelijke nieuwe situatie weergeven.  

Indeling van het interieur

Boon Wormerveer

De verdiepingshoogte van de oorspronkelijke fabriek bedraagt 5 meter. Voor een kantoor is dat geen praktische hoogte. Om de bijzondere betonconstructies met o.a. paddestoelkolommen zichtbaar te houden, zal geen verlaagd plafond worden toegepast.
Voor het wegwerken van alle techniek en rioleringssystemen, zal een nieuwe vloer 80 cm boven de bestaande vloer worden aangebracht. Het voordeel hiervan is tevens dat de ramen op een voor kantoren goede hoogte komen.
De noodzakelijke scheidingswanden worden tot 2.20 m. hoogte dicht. Daarboven zullen ze tot het plafond uit glas bestaan om zoveel mogelijk ruimtelijke werking te handhaven.
Kleinere units, zoals toiletruimte, pantry?s en spreekkamers, zullen als losse dozen met een hoogte van 2.40 meter in de ruimte worden geplaatst.
In de top van de toren worden vergader- en presentatieruimten ondergebracht. Ook hier zal de gebogen betonconstructie zichtbaar blijven.

Boon Wormerveer

Gevelrestauratie

Uiteraard wordt het beton en het metselwerk gerepareerd en waar nodig teruggebracht in de oorspronkelijke staat.
Omdat het gebouw ook moet voldoen aan de hedendaagse isolatienormen, zal het betonskelet aan de binnenzijde worden voorzien van isolatiewanden. De nu enkele ruiten zullen worden vervangen door dubbel isolatieglas.
Over de materiaalkeuze van de kozijnen bestaat nog onzekerheid. De oorspronkelijke ontwerptekeningen van 1916 geven ijzeren kozijnen aan. In de chocoladefabriek komen zowel houten als ijzeren kozijnen voor.
Volgens D. Stam, de bejaarde zoon van de architect, moeten het oorspronkelijk houten ramen zijn geweest. Wellicht is door materiaalschaarste in WO 1 inderdaad geen ijzer, maar hout toegepast.
FKG architecten aan de zaan bna zal hiertoe nog nader onderzoek verrichten om tot een juiste beslissing te kunnen komen.

Boon Wormerveer Boon Wormerveer
De deplorabele toestand van het beton en de kozijnen van de gebouwen is op deze foto?s goed te zien. Let ook op de loopbrug die door glazen versie zal worden vervangen.

Bronnen:

Text: Cees Kruit, architect bna
Beeldmateriaal: © Alle illustraties via FKG architectenaan de zaan bna
Valid HTML 4.01 Transitional