MBTZ Logo

Een kleine eeuw zeegaande schepen op de Zaan

Met Stoom Nr. 28 - Januari 1998

Goederenvervoer over water van en naar Zaanse bedrijven gebeurt niet alleen met binnenvaartschepen. Zomer en winter komen er als vanouds nog steeds ook zeegaande schepen voor de wal. Aan de hand van foto's toont Albert Boes hoe zich ook in dat transport in de loop der jaren een grote ontwikkeling heeft voorgedaan.

Stoomcoasters waren in jaren twintig en dertig regelmatige bezoekers van de Zaanstreek. Zoals de in 1919 gebouwde 730 BRT metende stoomcoaster Elvier (in 1935 naar Noorwegen verkocht), hier gefotografeerd bij de Noorderbrug in Koog a/d Zaan.

  De Elvier op de Zaan  
  De stoomcoaster 'Elvier' op de Zaan bij de Noorderbrug in Koog a/d Zaan in de jaren '20/'30
Foto archief Albert Boes
 

Het transport over water met zeegaande schepen werd toen gedomineerd door kleine motorcoasters. Een goed voorbeeld is de in februari 1956 gemaakte foto van de Veerdijk in Wormer ter hoogte van de rijstpellerij Hollandia. Achter elkaar liggen er vier motorcoasters in de dichtgevroren Zaan afgemeerd. Voorop de 336 BRT metende Eminent, in 1940 gebouwd.
Daarachter is de in 1932 gebouwde 199 BRT metende Kattegat herkenbaar. Engel Braun wist te achterhalen dat halverwege de jaren vijftig met dit type coasters veel rijst werd aangevoerd uit de Italiaanse Po-vlakte. Toen hij de foto maakte, was overigens vier jaar eerder de rijstpellerij bij De Unie (links van Hollandia) al gestaakt. Onder de naam Unieveem werd het complex nog wel voor opslag gebruikt. Tien jaar later was het ook met het rijstpellen bij Hollandia gedaan.

  Motorcoasters afgemeerd langs de Veerdijk  
  Motorcoasters afgemeerd langs de Veerdijk bij de voormalige rijstpellerij 'Hollandia' in februari 1956.
Foto: Engel Braun
 

De Zanzibar was pas een jaar oud toen hij in december 1955 ter hoogte van de Kogerkerk werd gefotografeerd, terwijl enige tientallen meters verderop druk werd geschaatst.
De door Scheepswerf Volharding in Foxhol gebouwde, 387 BRT metende Zanzibar van A. Pekelder uit Groningen had een draagvermogen van 472 ton en was voor die tijd een moderne coaster. Met een lengte van 47,05 meter over alles, breedte 7,65 meter; holte 2,85 meter, diepgang 2,50 motor en een 4-cil. Brons hoofdmotor van 215 pk had het schip een dienstsnelheid van acht knopen.

  De Zanzibar De Buizerd en de Ambassadeur  
  De motorcoaster 'Zanzibar' op de dichtgevroren Zaan bij de Kogerkerk in december 1955
Foto: Engel Braun
De motorcoasters 'Buizerd' en 'Ambassadeur' bij de meelfabriek van Meneba in Wormerveer in 1994
Foto Albert Boes
 

De coasters die nu bij Zaanse bedrijven afmeren zijn inmiddels fors 'gegroeid', zoals blijkt uit een recente foto van de motorcoasters Buizerd en Ambassadeur, voor meelfabriek Meneba in Wormerveer. Het is het zogenaamde kruiplijntype, geschikt om diep landinwaarts te komen. De vaarttuigen zijn ontwikkeld in de jaren zestig en zeventig uit zwaar gebouwde motor-binnenvaart-vrachtschepen die langs de kust op Noord-Duitse en Deense havens voeren.

De 852 BRT metende Buizerd (van Scheepvaartbedrijf Schot, Terneuzen) is in 1986 gebouwd door Ferus Smit in Foxhol. De coaster, met een draagvermogen van 1270 ton, heeft een lengte van 64,30 m over alles, breedte 10,55 m, 4,04 m holte en een maximale diepgang van 3,33 m. Een op 750 pk afgestelde, 8-cil. Caterpillardiesel geeft het schip een dienstsnelheid van elf knopen. Een slagje groter dan de Buizerd is de buurcoaster Ambassadeur van B.C. Terstege, Delfzijl.
De in 1984 gebouwde 998 BRT metende coaster komt ook bij de werf Ferus Smit in Foxhol vandaan. Met een draagvermogen van 1830 ton, een lengte over alles van 74,00 m, breedte 11,60 m, holte 4,85 m en een maximale diepgang van 3,18 m. Een op 750 pk afgestelde 12-cil. Caterpillardiesel geeft het schip een dienstsnelheid van tien knopen.

Maar wat door de jaren heen niet veranderde, is de bevaarbaarheid van de Zaan. Tot de dag van vandaag liggen bedrijfsleven en overheid regelmatig met elkaar overhoop over het op diepte houden van de vaargeul (en de kosten die daarmee samenhangen).


Door: Albert Boes Valid HTML 4.01 Transitional