MBTZ Logo

Met Stoom - Nummer 18 - december 1994

Brooklands, industrieel archeologische reisbrief

In het midden van de zestiger jaren reisde ik eens met de trein van Londen naar Southampton. Even buiten Londen, in de buurt van Weybridge, werd mijn aandacht getrokken door de ruïne van wat eens een enorm complex geweest moet zijn. Op een groot terrein stond een aantal morsige loodsen en opstallen met her en der verspreid, enkele vliegtuigen. Een van de loodsen droeg in manshoge letters de naam Vickers Ltd. en daaruit leidde ik af dat op deze plaats activiteiten plaatsvonden die met de luchtvaartindustrie te maken hadden. Het complex werd doorsneden door rechte betonnen wegen en het werd omgeven door een betonnen ovaal waarvan de bochten als een soort steile wand waren geconstrueerd. De baan was overwoekerd met planten en door gaten in het beton groeiden metershoge berkenbomen. Op het laatste moment zag ik de tekst die met witte verf in een van de bochten was aangebracht; 'Bring back Brooklands'. Hier werd dus actie gevoerd voor het behoud van een industrieel monument. Het heeft echter ruim 20 jaar geduurd voor dat de aanbrengers van de tekst gehoor vonden.

Door J.D. Mulder

Brooklands was het eerste autoracecircuit ter wereld dat met dat doel werd gebouwd. Gefrustreerd door het succes van buitenlandse automobielfabrikanten bij internationale autoraces, liet de rijke grootgrondbezitter Hugh Locke King op zijn landgoed in Weybridge een autoracecircuit bouwen. Het complex, 'Brooklands' genaamd werd in 1907 opgeleverd en werd al spoedig het mekka van de Engelse autosport. Kort daarop vond een andere belangrijke gebeurtenis plaats. In 1908 maakte Alliot Verdon-Roe op Brooklands de eerste vlucht met een Brits vliegtuig.

Het in zo’n vroeg stadium bij elkaar komen van de automobiel- en vliegtuigindustrie heeft de Britse industrie een onschatbare dienst bewezen. Veel vindingen uit de luchtvaartindustrie, aërodynamica en het gebruik van lichte metalen, vonden hierdoor hun toepassing in de auto-industrie. Deze 'kruisbestuiving' tussen autosport en de inmiddels op Brooklands gevestigde luchtvaartindustrie leidde tot verschillende wereld-snelheidsrecords op de weg. De suprematie van Engeland in de huidige internationale autosport is voor een belangrijk deel terug te voeren tot die tijd.

Brooklands

Tijdens de vele tests op de racebaan van Brooklands, zoals hier in 1907 bij een 24 uurs record met een 90 pk Napier 'Samson' werd al snel het belang van stroomlijning van het koetswerk aangetoond.

Behalve voor autoraces werd Brooklands ook gebruikt als testcircuit voor illustere merken als Aston Martin en Bentley. Met het uitbreken van de oorlog in 1939 kwam een einde aan autosport op Brooklands. Het complex werd door defensie gevorderd en tijdens de oorlog werd een groot aantal Wellington bommenwerpers op Brooklands gebouwd. Na de oorlog werd het complex verkocht aan Vickers Ltd. die er beroemde vliegtuigen als de VC 10 en de Viscount ontwikkelde en bouwde. Na de herstructurering van de Britse vliegtuigindustrie in het begin van de tachtiger jaren kwam het complex in handen van een projectontwikkelaar die een deel aanbood aan de lokale overheid om er een museum te vestigen. In 1987 werd de 'Brooklands Museum Trust' opgericht en in april 1991 ging het Brooklands Museum open voor het publiek.

Het museumcomplex is ongeveer 12 ha groot en omvat een deel van de kombaan, de testheuvel en een aantal belangrijke gebouwen. De kombaan is imposant en om echt een idee te krijgen hoe steil het is, moet men eens proberen naar boven te klimmen. Het oude Clubhuis is in de oorspronkelijke staat gerestaureerd. Binnen heerst een merkwaardig Engelse sfeer met een kantoor voor de wedstrijdleiding, en Ladies Reading Room compleet met open haard, een 'Tea Room' en 'Billiard Room'. De oude schuren, die vroeger het rennerskwartier vormden, wachten nog op restauratie. Sommige daarvan zijn echter in bezit genomen door historische verenigingen, die daar liefdevol bezig zijn met de restauratie van auto’s, motorfietsen, machines en vliegtuigen.

Een van de objecten die men onder handen heeft is een Wellington Bommenwerper. Dit vliegtuig is in de oorlogsjaren tijdens een oefenvlucht neergestort in Loch Ness in Schotland. In 1985 is het wrak geborgen en overgebracht naar Brooklands, waar aan de hand van originele tekeningen wordt gewerkt aan de restauratie van het toestel. Vooral het restaureren van het karkas, dat bestaat uit duizenden onderdelen, lijkt monnikenwerk. Men is echter niet gebonden aan een opleverdatum en binnen de financiële mogelijkheden wordt gewerkt door vrijwilligers met een uiteenlopende achtergrond. De liefde voor het vliegtuig hebben zij echter gemeen en zij kunnen daar boeiend over vertellen. Zo sprak ik onder andere met een ex-boordschutter die zijn specifieke kennis over dat onderdeel van het vliegtuig beschikbaar stelde aan het restauratieobject. Hij vertelde mij ook over zijn werk in de tochtige geschutskoepel onder vijandelijke omstandigheden en bij een temperatuur van 25 graden onder nul.

Alliott Verdon Roe
Alliott Verdon Roe bij zijn vliegtuig in 1908

Brooklands is een leuk en jong museum. Het ademt de aparte sfeer uit van de periode dat Engeland nog een belangrijke industriële natie was. Het feit dat men permanent bezig is met restauratie en dat men daar getuige van kan zijn, geeft het museum een extra dimensie. Men is volop bezig aan de verdere ontwikkeling waarbij een commercieel uitgangspunt wordt gehanteerd. Veel werk wordt gedaan door vrijwilligers en sinds de opening in 1991 is men verzekerd van een kleine maar groeiende stroom van entreegelden. Er vinden regelmatig historische automobiel- en luchtvaartevenementen plaats die voor een aanvullende bron van inkomsten zorgen. Het tempo waarin het museum zich ontwikkelt, is verder afhankelijk van giften en subsidies. Zo heeft Shell onlangs de restauratie op zich genomen van een benzinepomp in het voormalige rennerskwartier.

Weybridge ligt ongeveer 23 mijl van het centrum van Londen. Als u alles in Londen al eens heeft gezien, is dit misschien een aardig idee voor een uitstapje. Het is verstandig om eerst te informeren naar de openingstijden.

Brooklands Een evenementendag in Brooklands, met het karakteristieke clubgebouw middenachter op de foto (illustraties Brooklands Museum Trust lid.)
Brooklands Museum
Brooklands Road,
Weybridge, Surrey
tel. 0044 (0)932857381