De geschiedenis van een Zaanse familie-onderneming

Hoe uit de eenmanszaak van de Krommenieër zeildoekfabrikant (rolreder) Jan Kaars zich sinds 1812 verschillende familiebedrijven ontwikkelden

Klaas Woudt

De economische ontwikkeling van de Zaanstreek - en daarmee werkgelegenheid en welvaart - hangt nauw samen met de groei en bloei van een betrekkelijk klein aantal familieondernemingen. In dit boek wordt beschreven hoe uit de eenmanszaak van de Krommenieër zeildoekfabrikant (rolreder) Jan Kaars zich sinds 1812 verschillende van zulke familiebedrijven ontwikkelden. Enkele ervan, de linoleumfabriek (nu Forbo-Krommenie), een oliefabriek (nu Loders Croklaan) en een fabriek van zachte vloerbedekking (Tufton) bereikten een internationale allure. Tegen de achtergrond van de tijd wordt niet alleen over het wel en wee van deze succesvolle bedrijven verteld; ook de geschiedenis van de vroeger zeer omvangrijke zeildoekweverij wordt behandeld, terwijl bovendien hoofdstukken aan de 19^e-eeuwse scheepsrederij, het assurantiebedrijf en de blikemballage-industrie zijn gewijd. Leden van één enkele familie gaven inmiddels 175 jaar achtereen leiding aan een groep bedrijven waarbij vele duizenden Zaankanters betrokken zijn geweest!

Aan- en inleiding

Klaas Woudt

Het initiatief tot uitgave van dit boek is genomen door Tufton BV in Krommenie, een bedrijf dat is voortgekomen uit de vroeger zo omvangrijke zeildoekweverij in deze gemeente.
Wie aan textielnijverheid denkt, neigt ertoe vrijwel meteen alleen Twente in gedachten te nemen. Dat in de Zaanstreek en met name in Krommenie duizenden bij de vervaardiging van 'canefas', zeildoek, betrokken zijn geweest, dreigt te worden vergeten. Op zichzelf rechtvaardigt dit al een beschrijving van de geschiedenis der doekweverij in de noordelijke Zaanstreek.
Maar er is meer. De wortels van Tufton zijn te vinden in de aanvankelijk door de familie Kaars Sijpesteijn gedreven rolrederij, de handel in zeildoek ten behoeve van scheepvaart en molennijverheid. In 1987 is het juist 175 jaar geleden dat de geslachtsnaam Kaars Sijpesteijn werd gevormd. Op 20 december 1812 overleed in Krommenie de zeildoekfabrikeur Jan Kaars. Hij liet al zijn bezittingen na aan zijn twaalfjarige kleinzoon Willem Sijpesteijn, onder het beding dat deze voortaan de naam Willem Kaars Sijpesteijn zou voeren. En deze Willem gaf niet alleen een opmerkelijk vervolg aan het bedrijf van zijn grootvader, hij effende ook de weg voor andere zakelijke activiteiten. Tijdens zijn werkzame leven (hij overleed in 1855) hield hij zich bijvoorbeeld ook bezig met de olieslagerij, de scheepsrederij en het assurantiebedrijf. Volgende generaties Kaars Sijpesteijn zetten zijn onderneming voort en gaven op hun beurt uitbreiding aan de zaken.

Zo ontstond een aantal ondernemingen van veel meer dan regionaal belang; enkele ervan hadden (of beter: hebben) de internationale allure die trouwens ook aan de oorspronkelijk in huisnijverheid bedreven zeildoekfabricage mag worden toegekend. Parallel aan deze ontwikkeling ontstond er natuurlijk ook een schaalvergroting in het ondernemerschap: de eenmanszaak groeide tot een firma met verschillende vennoten, tot naamloze vennootschap en tenslotte tot concern. Deze lotgevallen worden hier beschreven tegen de achtergrond van de tijdsomstandigheden. Afgezien van de gedachte dat deze toevoeging aan de economische geschiedschrijving van de Zaanstreek nut kan hebben, is het belangrijkste motief voor deze uitgave de vaststelling dat één en dezelfde familie zóveel bijdroeg aan de ontwikkeling van plaats en streek. Al te dikwijls vergeten wij dat we onze welvaart niet in het minst danken aan de ondernemingszin van betrekkelijk weinigen! Wat zijn nu de activiteiten van dit familieondernemen waarop we de aandacht willen vestigen?

De rolrederij en de zeildoekfabricage, de laatste is tot 1980 in Krommenie voortgezet
De olieslagerij, oorspronkelijk met de molens 'De Vrede' en 'De Bakker' in Westknollendam, later vooral ook met de oliefabriek Crok & Laan in Wormerveer. Onder de naam 'Loders Croklaan' maakt dit bedrijf nu deel uit van het Unilever-concern
De scheepsrederij, in de 19^e eeuw gedurende enkele tientallen jaren bedreven met een fors aantal veelmasters
Het assurantiebedrijf, speciaal de verzekering van zeezeilvaartuigen. In de vorige eeuw stichtte de familie hiervoor twee maatschappijen
De blikemballage-industrie, lange tijd voor de werkgelegenheid in de noordelijke Zaanstreek van groot belang, gestimuleerd en medebestuurd door leden van de familie Kaars Sijpesteijn
De linoleumfabricage, in 1899 begonnen in de fabriek 'Noord' aan de Nauernase vaart, in 1929 ingebracht in een internationaal samenwerkingsverband. Onder de naam Forbo-Krommenie BV wordt dit bedrijf voortgezet. Forbo-Krommenie is één van de drie fabrieken van linoleum ter wereld
De fabricage van zachte vloerbedekking door Tufton BV, opgericht in 1981. Tufton specialiseerde zich in de zogenoemde 'loop-schoon-zone' in bedrijven en openbare gebouwen. Tachtig procent van de produktie wordt geëxporteerd. Tufton is marktleider van deze sector in Europa

Tufton BV realiseerde zich dat haar voorgeschiedenis zó bijzonder is, dat deze het verdient te worden vastgelegd. Een iets uitgebreider versie van dit boek (er is namelijk een fotoreportage van het tuft-proces toegevoegd) werd als gedenkboek aan relaties toegezonden onder het motto 'Back to core', terug naar de kern. Het begon met textiel en Tufton zet die lijn na 175 jaar voort. Dankzij de bemiddeling van Drukkerij A. Knijnenberg BV (de producent van dit boek) en de daarmee gelieerde boekhandel, is een klein gedeelte der oplage beschikbaar voor streekgenoten en belangstellenden in de historie van de economische bedrijvigheid.

Tot slot nog dit: de betrekkelijke lijvigheid van deze publikatie doet niet vermoeden dat de samensteller zich nog heel wat beperkingen moest opleggen. Wat de beschrijving van personen betreft is hij zich er bovendien van bewust, niet te zijn ontkomen aan zowel over- als onderbelichting. Omdat een deel der bedrijfsgeschiedenis nog velen heugt, zal zijn interpretatie hier en daar twijfel ontmoeten. Dat is onvermijdelijk bij de weergave van gebeurtenissen die nog maar kort geleden plaats hadden. Zoveel hoofden zoveel zinnen!

UITVOERING BOEK: