De Overstrooming in de Zaanlanden in het jaar 1825

In deze dagen van watersnood werd mij herhaaldelijk gevraagd naar bijzonderheden over watervloeden en overstroomingen in deze streken in vroegeren tijd, vooral over die van 1825, waarvan bij overlevering de heugenis nog bij velen is bewaard.
Ik meende aan het verlangen van belangstellenden niet beter te kunnen voldoen dan door den druk bekendheid te geven aan hetgeen mijn grootvader in zijn dagboek over het jaar 1825 heeft opgeteekend.
Mijn grootvader Jan Jacobszoon Honig, geboren te Zaandijk 28 April 1792, en werkzaam in de firma Jacob Honig & Zoonen, papierfabrikeurs, was gewoon allerlei gebeurtenissen te noteeren, die in de plaats zijner inwoning en in de omgeving voorvielen, ook, verschillende andere zaken uit de nieuwsbladen en tijdschriften betreffende het land en de regeering, handel en nijverheid, de natuur en weersgesteldheid enz. Deze aanteekeningen bevinden zich in een zestal kwartijnen, beginnende met 1812, het jaar dat hij moest loten voor Napoleon's conscriptie en eindigende in 1867, het jaar van zijn dood.
Het spreekt van zelven dat deze notities niet zijn ter boek gesteld om uitgegeven te worden; toch heb ik gemeend aan den wijdloopigen stijl niets te moeten veranderen, omdat dan van het eigenaardige van een dagboek zooveel verloren gaat. Zoo vinden wij dan hier een curieuse mengeling van de in zijn tijd gebruikelijke deftige woorden met de plaatselijke volksuitdrukkingen. Ik heb enkel eenige verandering in de spelling aangebracht en hier en daar ter verduidelijking een en ander tusschen haakjes bijgevoegd.
De overstrooming van 1825 is niet de eenige watervloed, die de Zaanlanden heeft geteisterd. Herhaaldelijk heeft men van hooge vloeden last en schade gehad. Zoo brak, ook met een zwaren storm uit het Noordwesten, op 5 Dec. 1665 de dijk bij Durgerdam door, waardoor Waterland en Zaanland ten zeerste werd geteisterd. Wij vinden o.a. in het dagboek van Claes Arisz. Caescoper, koopman en oliefabrikant op de Koog, aangeteekend:
Ao 7666. "In t selve jaer warde in onse buert de diksloot gedempt overmits de dyk door de hooge watervloet geruiveneert was en de vaert aghterom de huyse gemaekt."
Zoo is de Dubbele buurt te Koog a/d Zaan ontstaan.
In 1675 werd door een dijkbreuk te Durgerdam en te Zaandam wederom een groot deel van Noord-Holland overstroomd.
In 1717 brak met Kerstmis de Assendelver dijk op zes plaatsen door, met een geweldigen noordwester storm, zoodat het water met geweld over de Westzanerdijk stroomde en de banne geheel deed onder loopen. De bewoners moesten op de zolders vluchten, veel vee verdronk en allerlei koopmansgoederen van olie, zaad, papier, enz. werd bedorven, hout en balken dreven rond.
Van deze overstrooming is zeer lang de heugenis in onze streek bewaard gebleven, zooals blijkt uit de volgende aanteekening in grootvader's dagboek op het jaar 1818, toen de IJdijk bij Westzaan op 17 Januari dreigde te bezwijken, doch behouden bleef, dank zij "de vigelantie der dijkwerkers".
"Het was ook in 1717 gebeurd (volgens overlevering) dat er ook een dijk was doorgebroken, bij welke gelegenheid hier ook alles onder liep, zoodat er met schuitjes over land gevaren werd, waarvan nog volgens zeggen een bewijs is aan een huis op het Guispad, toebehoorende thans de wed. Jacob de Haas alhier, aan een kram met een ring in een stijl van de deur, waaraan men toen het schuitje vastmaakte, waarmede men uit het huis voer. Ook is mijn vader wel verhaald van zijn voorouders, dat in het huis waar vader thans woont het water drie tegeltjes in huis hoog was."
Ook de storm uit het N.W. op 15Dec. 1775, deed het water te Zaandam zeer hoog stijgen, zoodat op verschillende plaatsen de dijken zwaar beschadigd werden en verzakten, maar tot een eigenlijke overstrooming kwam het toen niet.
Dit was wel het geval in 1825, waarvan dan de volgende dagboekbladen het eenvoudig verhaal geven.