MBTZ Logo

Pakhuis De Klok, van sloop-rijp tot een juweeltje

Met Stoom Nr. 31 - September 1998

“Technisch gesproken was het pakhuis rijp voor de sloop. Dan was het weg geweest. Nu wordt het weer iets moois”. Enthousiast en haast liefkozend praat de heer Th.J. Hallingse uit Krommenie over het pand Zuideinde 12 te Wormerveer, bekend als De Klok.
Het is alweer een aantal jaren geleden dat Hallingse, in het dagelijks leven directeur van houtconcern Pont-Meyer te Westzaan, tijdens een fietstochtje door zijn geboortestreek langs het Zuideinde kwam. “Je kijkt om je heen en soms naar boven naar een mooi geveltje,” vertelt hij, “Toen zag ik dit pandje staan. Erg verwaarloosd, maar toch ... Het leek me, dat er wel wat van te maken zou zijn”.
Cees van Dalsem
Foto's Th.J. Hallinge

Het aloude pakhuis was in gebruik als opslagplaats bij de Wormerveerse Aannemings Maatschappij (WAM). Die was wel bereid over verkoop te praten. De onderhandelingen vergden enige tijd en werden tenslotte succesvol afgerond.
De in houtrestauraties gespecialiseerde architect Sikke de Jong bekeek de restauratiemogelijkheden, deskundigen van timmerfabriek Visser en 'Zaanse Schans architect' Jaap Schipper gaven adviezen hoe een en ander aan te pakken zou zijn.
Hallingse: “Ik wilde alles zoveel mogelijk in originele staat terugbrengen. Daarom moest er veel worden uitgezocht”. Dat er verscheidene houtsoorten in het pand verwerkt hadden gezeten leverde niet zoveel problemen op. “Daar wist ik wel aan te komen”, aldus Hallingse, “ Dat voordeel heb je als je in dit vak zit”.

  Pakhuis De Klok Pakhuis De Klok  
  De foto links toont het pakhuisje zoals Hallingse het enige jaren geleden tijdens een fietstochtje aantrof. De foto rechts geeft een goed beeld van het pakhuis na de restauratie. De voorgevel is recht gezet, schoongemaakt en van pasende deuren en ramen voorzien.  

In 1994 werd, begeleid door G. Sombroek van Somass Bouwbedrijf B.V. te Wormer, met het karwei begonnen. De buitenkant werd als eerste aangepakt. Daar is men nu vrijwel klaar mee. “Als je met zoiets begint weet je niet wat je tegenkomt”, zo is de ervaring van Hallingse, “er moest meer gebeuren dan ik had verwacht. Maar ik heb geen haast. Als het maar goed komt”.

De in de loop der jaren ietwat scheefgezakte voorgevel werd opnieuw onderheid en rechtgezet; dak, zijgevels, kozijnen werden vernieuwd. Alles onder het motto: 'Het moet wel pak-huis-achtig blijven'. Deuren en hang- en sluitwerk zijn naar de historische situatie aangebracht.
De vloer van de verdieping werd van zes centimeter dik hout vervaardigd van bijzonder brede delen. “Alles zoals het vroeger was”. Hallingse haalde het gewenste hout uit Nicaragua, Canada en Honduras.
Aan schot-, vloer- en dakhout is er op het ogenblik een 35 tot 40 m3 hout in de restauratie verwerkt. Daar zal nog wel het nodige bijkomen, vreest/denkt/lacht de pakhuiseigenaar.

De herkomst van de naam De Klok is niet precies bekend. Met enige stelligheid kan worden beweerd, dat de naam in verband staat met de Zaanse klokkenmakersfamilie Kooghjes (Coochjes). Jan Aten schreef in het boek 'Wormerveer langs weg en Zaan' in 1967 over de bouwgeschiedenis. Omstreeks 1635 waren erf en woning eigendom van Pieter Jansz. Kooghjes. Deze familie woonde daar tot 1771. Echter al in 1729 verkoopt Jan Claesz. Coochjes het erf (breed 20 voet) aan Jan Schenk en Pieter Nanning voor 200 gulden. Op dit terreintje wordt het pakhuis neergezet.

In 1905 worden voorgevel en noordgevel, beide van hout, in steen herbouwd. De noordgevel is nu weer van hout (getrapte weeg). De delen hebben verschillende breedtes, net zoals vroeger: een boom is rond en daardoor kunnen delen niet altijd even breed zijn. Het pand is voorzien van houten dakgoten op houten gootklampen.

In de beschrijving van het pand staat verder onder meer vermeld: 'In de stenen voorgevel bevinden zich houten raam- en deurkozijnen, waarboven ontlastingsbogen zijn aangebracht. De boogvullingen zijn gemetseld van afwisselend rode en gele baksteen. Ter hoogte van de zoldervloer is in de voorgevel een rollaag van gele steen aangebracht'.
De boven het dak uitstekende voorgevel heeft een gepleisterde rollaag, in het midden halfcirkelvormig beëindigd. De strijk-balk-ankers en de gordingankers zijn in de gevel voorzien van gietijzeren schotelankers.

Het pakhuis wordt van architectuurhistorische waarde geacht vanwege:

Bovendien spreekt men van 'sociaal-historische waarde' als element in de industriële geschiedenis van de Zaanstreek.

“Het is volgens mij geen monument in de zin van de wet”, denkt Hallingse, “Maar het moet wel behouden blijven. Iedereen die het ziet vindt het fijn, dat De Klok niet gesloopt is”. Naar zijn mening is ook 'de buurt' blij met de restauratie. “Het lijkt wel of anderen er door aangestoken zijn. Je ziet nu dat er in de naaste omgeving nog het een en ander is gebeurd. Het enthousiasme van anderen is voor mij weer een stimulans om door te gaan”.

Het werk is nu aan de buitenzijde zo ver gevorderd, dat dit jaar met de benedenverdieping kan worden begonnen. Vloer en trap komen ook aan de beurt, alsmede 'moderne' zaken als toiletgroep e.d.
De afmetingen van het pakhuis zijn opmerkelijk. De benedenverdieping is 3,5 meter hoog (meestal komt men tot rond 2,8 meter). Waarom dat zo is gebeurd hebben geschiedkundigen nog niet kunnen uitvorsen. Er is in het verleden potas opgeslagen geweest. Potas komt veelal van eikenhout en werd gebruikt voor het inkleuren van linnen en zeildoek.

De heer Hallingse heeft voor De Klok wel een bepaalde bestemming voor ogen: “Ik ben door mijn vak erg geïnteresseerd in alles wat met hout te maken heeft. Dat loopt van archieven tot vroeger gebruikte materialen en gereedschappen. In de loop der jaren heb ik heel wat verzameld en bewaard. De Klok lijkt me bij uitstek geschikt het daar bijeen te brengen. Het zal niet direct een museum worden, maar kennis en vakmanschap uit het verleden moeten we zien te bewaren. In De Klok kunnen straks een hoop mooie dingen voor het nageslacht behouden blijven”.

  Achterzijde pakhuis De Klok Achterzijde pakhuis De Klok  
  De achterzijde van het pakhuis was in de oude situatie deels van hout, deels bepleisterd (foto links). In de nieuwe situatie heeft de achterkant een fraaie getrapte weeg en ook verder is deze gevel weer in de vroegere staat gebracht. (foto rechts)