Brandstichting door Groene Politie als represaille maatregel

op Donderdagavond 28 September 1944

Donderdagavond omstreeks half tien, toen we gezellig in de achterkamer by elkaar zaten, hoorden wy plotseling enige harde, scherpe knallen. Aangezien we de laatste tyd op dit gebied wel wat gewoon waren schonken we hieraan weinig aandacht en ook toen Mevr. Grippeling beneden kwam om te vrager of we het gehoord hadden bleven we kalm zitten. Nauwelyks was zy wederom naar boven of de waker van de fabriek C. Kronenburg belde op dat er brand werd waargenomen in de richting van Krommenie. Dadelyk snelden we naar boven tot myn grote schrik zag ik dat dit niet in Krommenie was maar in Wormerveer.

Brand door Groene politie
Het dak vanaf het platte gedeelte boven

Plotseling drong nu ook de betekenis van de knallen tot ons door en snelde ik naar beneden om myn brandweeruniform aan te trekken. Telephonische verbinding met de brandweerkazerne of het politiebureau was niet te krygen. Beide waren doorlopend in gesprek. Via de Edisonstraat en brandweerkazerne fietste ik naar de brand, die bleek te woeden in het pand van den Heer Jan Aten makelaar en commissionair, Zaanweg 84 Wormerveer. Het kantoor van den Heer Aten was ook in dit pand gevestigd.

Op de hoek van de Stationsstraat en de Zaanweg reed ik byna den commandant der G.V.B. den Heer P. Klinkenberg onderste boven, dien ik om orders vroeg. Hy beval me onmiddellyk de Nummer 3 te gaan waarschuwen die op Plein 13 nadere instructies afwachtte. Na een harde sprint kwam ik daar weldra aan. De fiets afgeven aan den Heer P. Zwart was een ogenblik werk en weldra snelden we langs de Wandelweg naar de brand. Deze liet zich reeds zeer ernstig aanzien. De Vlammen loeiden door de gesprongen vensters. Er werd reeds flink water gegeven en ook de materiaalwagen werkte met twee stralen op de waterleiding. Pluis was het echter nog niet. De brandstichters hadden de Zaanweg, aan de andere kant van de Stationstraat, dus naar de Zaanbrug toe afgezet en het huis van Notaris Doncan was vol licht. We vreesden dus het ergste.

Brand bij notaris Doncan
Het huis aan de voorzyde

Ondercommandant P. Gorter die zich op de hoogte van de toestand wilde stellen kreeg van een van de ‘Heren’ een trap onder zyn achterste en toen hy zei dat hy Feuerwehrmann was en niet vlug genoeg weg ging werd er in de lucht geschoten. De Wormer brandspuit was by het kantoor van Bloemendaal en Laan ook tegengehouden en met zeven schoten verjaagd zodat we het ergste konden verwachten. Ik vond het raadzaam eens even naar huis te gaan. Door de Weverstraat, over de schutting trof ik enkele ‘huisgenoten’ in den tuin aan die ik aanraadde, hetgeen nogal luidruchtig gegaan schynt te zyn geweest, om vast een en ander uit huis te slepen. Dit werd fluks aangepakt. Alles in lakens en naar beneden op het terras. Ik zelf naar de fabriek om de brandweer te alarmeren. Helaas deed de sirene het niet zodat de koeriers het moesten gaan doen, hetgeen gelukkig vry snel geschiedde.

Met Jaap Dik,en Dirk Veldhuis resp nachtmachinist en nachtstoker de spuit uit de kazerne gehaald en tegen de brug opgeduwd. Daarna ging Veldhuis terug. Met inspanning van alle krachten kregen we de spuit op het emplacement der Spoorwegen tegenover het kantoorgebouw van Bloemendaal en Laan. De rails bleken een te groot obstakel te zyn voor ons tweeën zodat we maar begonnen met het uitleggen van 4 lengten 3" slang van de haspel naar het huis van den notaris want ook dit brandde intusschen fel. Toen wy met onzen spuit op de brug liepen kwam de vlam juist door het dak heen en het gezicht op die twee fel uitslaande branden was een angstig schouwspel. Toen wy aankwamen was de Groene vertrokken. By de brand troffen wy Jan Betlem aan, die angstig was geworden en naar huis was gegaan, maar nu de helpende hand reikte. Dat kwam prachtig van pas. Samen met Jaap Dik hielp hy slangen uitleggen. Hierby wreekte zich een gemaakte fout by het pakken van de spuit. Een 3" slang lag in de twee duims bak zodat Jaap Dik met een verkeerde slang wegliep. Het was myn bedoeling na de 4 lengten 3" slang het spuitstuk neer te leggen (by het winkelpand van Pranger en Verhoeven voor) en dan verder te gaan met 2" slangen. Dik loste dit geval goed op door de lengte 3" achter de 4 andere lengten te koppelen.

Het bezwaar was nu echter dat het spuitstuk in de steeg tuschen Pranger en Verhoeven kwam te liggen die zeer nauw was. Later lagen hier meerdere slangen door en was het vry lastig. Langzamerhand kwamen er meerdere Mercurius brandweer menschen. Langewis verscheen alsmede Meyns, Kwakman, Kryt, Molenaar, de Boer e.a. Met behulp van enige brandweerlieden van Wormer, die intuschen naast ons was komen staan werd de spuit an de zaan gezet, waarby de slangenbruggen over de rails werden gelegd. Langewis had de motor spoedig aan het draaien en ook was heel vlug vacuum gezogen. Nu kon water worden gegeven en dat was hoog nodig want het belendende perceel van Tober begon ernstig gevaar te lopen. Mede op aanwyzing van den heer van Heynsbergen die uit Zaandam was komen fietsen waren de slangen door de werkplaats van Tober naar het achterhuis van het brandende perceel gelegd. Nu lang nog niet genoeg Mercurius brandweerlieden aanwezig waren hielpen anderen. Weldra spoten we met twee flinke 18 mm stralen in de brand, de eerste aan de achterkant, die weldra gevolgd werden door een straal van Wormer in de tuin van den notaris en een straal van dezelfde spuit door het achterhuis van Tober.

Brand bij notaris Doncan
Achterzyde, waar wy spoten

Helaas hadden we te weinig benzine by ons. Betlem was er reeds opuit gestuurd om een blik van de fabriek te halen, doch vlak voordat hy kwam hield de spuit op. Gelukkig maar ever en konden we weer verder. Fel loeiden de vlammen en veel vonken vlogen over de Zaan. Deze vonken stichten nog brand in een schuit van de Firma Koster, die met een deklast van tot balen geperste poetslappen tegenover de Doopsgezinden Kerk lag. Commandant Klinkenberg maakte ons hierop attent en fluks werd door ons de zig-zag slang uitgelegd (2 lengten waren voldoende). De vlammen werden gedoofd en daarna de balen van de schuit gehaald met behulp van de twee G.V.B.ers Bolding en Kruyver. Het nablusschen duurde nog ongeveer 10 minuten. Weer werd onze benzine positie precair. Wormerveer en Wormer hadden ook geen reserve in blikken by zich zodat ik Molenaar en Betlem naar de fabriek zond om uit het vat wat blikken over te tappen en tevens om de lichtmotor te laten brengen. Weer waren ze net even te laat zodat de spuit ongeveer 4 a 5 minuten stil stond. Aanvankelyk werd de lichtmotor opgesteld in de werkplaats van Tober maar kreeg hy daar te weinig koeling zodat we met enige moeite naar de tuin verhuisden. Hier heeft hy uitstekende diensten bewezen van half twaalf tot het inrukken om kwart over twaalf. Over het algemeen minderde het vuur wel maar op enkele plaatsen bleef het hardnekkig voortloeien. Toch was het gevaar geweken en kon om kwart over twaalf het bevel tot inrukken worden gegeven. Om tien voor half elf gaven we water zodat we op 5 minuten na 2 uur hadden gespoten. Om kwart voor een waren we in het schaftlokaal waar de manschappen een bord pap (havermout met goede melk) met een stuk kantkoek werd voorgezet en een goede sigaret werd gepresenteerd, hetgeen zeer in de smaak viel. De spuit werd weer uitrukklaar gemaakt en om half twee was alles weer ter ruste

Een en ander

Een ieder heeft goed gewerkt. De verstandhouding was prima en de orders werden goed en snel uitgevoerd. Het materiaal was ook in orde. 1 slang barstte by de koppeling, de anderen waren niet lek. Totaal werd uitgelegd naar de brand 5 x 20 meter 3" en 4 x 20 meter 2" vanaf het spuitstuk. Hierop waren twee straalpypen aangesloten en werd voortdurend met twee mondstukken van 18 mm gewerkt by een druk van 4 atmospheer. 1 straalpyp begaf het door het slechte materiaal (lichtmetaal oftewel zinklegering). De schynwerper op de spuit deed het prima, alsmede ook de lichtmotor. Op de fabriek was de ploegenbrandweer onder leiding van Bloem aanwezig. By de spuit werkten:

P.B.J. Ferf Commandant N. Heere Spuitgast
C. Langewis Ondercomm. J. Meyns Spuitgast
G. Kryt Afd Comm. C. Kronenburg Koerier
D. Molenaar Machinist M. v.d. Water Koerier
H. de Boer Machinist J. Betlem Helper
A. Bakker Spuitgast Bloem Fabr. wacht
K. Paap Spuitgast Schoone Fabr. wacht
J. Kwakman Spuitgast    

Aan alle manschappen die actief aan de blusching hadden meegewerkt alsmede ook aan Bloem werd F. 7.50 uitgekeerd als vergoeding voor natte kleren. Aan de helpers werd F. 2.50 ter hand gesteld.

  Brandweerploeg  
  De mannen die de vuurproef doorstonden.
V.l.n.r. v.d. Water, Betlem, Kronenburg, Stolp, Heere, Dik, de Boer, Paap, Praag, Bakker, Gras, Schoone, Molenaar, Meyns.
Rechts gehurkt op de voorgrond de heren Ferf, Langewis en Kryt.