MBTZ Logo

Met Stoom - Nummer 17 - juni 1994

Zaanse pakhuizen

Droogschuren voor hout en krijt

Houtloodsen

De droogschuren ten behoeve van de houtzagerij, de oudste Zaanse industrie, gegroepeerd rond de tientallen houtzaagmolens, bepaalden reeds in de 17e eeuw het landschap in de polders ter weerszijden van de Zaan. Ook na de overgang van wind op stoom bleef deze industrie voornamelijk in het Westzijderveld bij Zaandam geconcentreerd. In het einde van de 19e eeuw toen de aanvoer van gezaagd hout in omvang de produktie van de eigen zagerijen vele malen overvleugelden, werden in het Westzijderveld en op het Eiland in de Voorzaan zeer grote houtloodsen gebouwd. Zowel de houtindustrie in het Westzijderveld als op het Eiland heeft in de 80-er jaren het veld moeten ruimen voor de stadsuitbreiding.
Alleen de uit 1719 daterende paltrokmolen ‘De Held Jozua’ te Zaandam, die zich nu in vervallen staat temidden van een moderne woonwijk bevindt, is nog omringd door de oorspronkelijke houtloodsen.

De Held Jozua
De paltrokmolen ‘De Held Jozua’, gefotografeerd in april 1971
Foto H. IJskes

Krijtloodsen

Krijtloodsen

De ruwe grondstof krijt wordt zowel uit Engeland als uit Frankrijk ingevoerd in de vorm van onregelmatige brokken, ter grootte van circa 30-50 cm. Omdat het vermalen van deze brokken tot poeder alleen mogelijk is als ze geheel droog zijn, moeten ze vooraf zorgvuldig worden gedroogd. Alle 50 verfmolens die ooit in de streek aanwezig waren, beschikten over zo?n loods voor het op een natuurlijke wijze drogen van krijt. De wanden van dergelijke loodsen bestonden aan alle zijden uit houten luiken, die open gezet konden worden om de noodzakelijke dwarsventilatie bij elke windrichting mogelijk te maken. Daarbij onderscheidde men twee soorten luiken. Bij de ene soort bestonden de wanden uit twee rijen luiken boven elkaar, die respectievelijk aan de onderzijde en aan de bovenzijde naar buiten open vielen. Bij de andere soort waren de luiken even hoog als de wanden en vielen aan de bovenzijde naar buiten toe open.
In het voorjaar van 1992 is naast de verfmolen ‘De Kat’ aan de Kalverringdijk een kleine droogloods van dit laatste type gebouwd. Het is gereconstrueerd naar oude foto?s van overeenkomstige loodsjes bij de overigens verdwenen verfmolens ‘De Krab’ en ‘De Krijthengst’.