De visie van de werkgroep | |
SITUATIE | |
Kaart zeedijken van Oost- en Westzaandam gemaakt n.a.v. de schade door de vloed van 15 november 1775. Links: het Timmerrak | |
De Hogendijk is het gedeelte van de Noorder IJdijk dat van de Dam in de richting van Westzaan loopt. De Lage Horn is een pad, dat een hoek of horn van de Hogendijk afsnijdt. De scherpe hoek die de dijk hier maakt, stond bekend als de Horn.
| |
SITUATIE IN 1832 | |
Op de kadastrale kaart van 1832 zijn de Hogendijk, Lage Horn en het Krimp goed te zien. Het slotenpatroon was in deze periode nog grotendeels aanwezig.
Klik op de miniatuur als u de kaart wilt vergroten, klik op de knop "Vorige" in uw webbrowser als u wilt terugkeren naar deze pagina. | |
SCHEEPSBOUW | |
De scheepsbouw is in de zeventiende en achttiende eeuw een van de belangrijkste en interessantste bedrijfstakken in de Zaanstreek geweest. Het absolute hoogtepunt werd bereikt in de jaren 1686-1699. In de periodes 1710-1725 en 1740-1754 vond een geleidelijke teruggang met tussentijdse oplevingen plaats met als dieptepunt het jaar 1770. In de hoogtijdagen moeten er wel 60 scheepswerven in bedrijf zijn geweest. Op die werven werden zowel zee- als binnenschepen getimmerd en ‘gekalefaat’.
Het scheepsbouwen werd uitgevoerd door ‘schuitenmakers’, dit waren de ambachtslieden die kleinere vaartuigen maakten en de (groot) scheepmakers die de schepen vervaardigden. Schepen werden zowel in opdracht (op bestelling) als voor eigen rekening van de scheepsbouwer (‘op voorraad’) geproduceerd. Onverkochte schepen werden vaak aan walvisrederijen verhuurd of door de bouwer zelf - gewoonlijk in partenrederij met anderen - tijdelijk voor de walvisvaart aangewend.
Zowel in de zeventiende als in de achttiende eeuw is de scheepsbouw van groot belang geweest voor de ontwikkeling en de werkgelegenheid van den Hogendijk en omgeving. De scheepsbouw verschafte niet alleen arbeid aan scheepstimmerlieden, sjouwerlieden, breeuwers, e.d. maar ook aan een aantal toeleveringsbedrijven: smederijen, nagelmakers, mastenmakers, blokmakers, beeldsnijders, bijlmannen en/of scheepsbeschieters, zeilmakers, touwslagers en kompasmakers. Dit alles maakt de Hogendijk heel belangrijk.
|
Scheepswerf Brouwer
Krimp 1935
Lage Horn
Hogendijk 62-64 |
OPGRAVINGEN | |
In 1998 hebben de Gemeente Zaanstad en de Provincie Noord-Holland het initiatief genomen tot de uitvoering van archeologisch onderzoek van de panden Hogendijk 9, 11 en 13/15 in Zaandam. Het was de bedoeling een beter beeld te krijgen van de samenstelling van het bodemarchief aan de Zaanoevers. In dit gebied waren vanaf de 17e eeuw verschillende houtverwerkende industrieën gevestigd, waaronder tal van scheepswerven. Kennis over de ontwikkeling van deze vroege industrieën was vooral gebaseerd op historische bronnen. Gericht archeologisch onderzoek is achterwege gebleven. De opgraving had een tweeledige aanpak. Ten eerste diende de bebouwing van het buitendijkse land onder de 18e-eeuwse panden in kaart te worden gebracht. Daarom is de bodem onder en rond de panden laag voor laag afgegraven. Hierbij kwamen talloze bouwsporen aan het licht, zoals muren, funderingen, waterkelders en beerputten, evenals een grote hoeveelheid huisafval, bestaande uit aardewerk, glas, leer, hout en metalen voorwerpen. Onder de vondsten bevonden zich ook talrijke overblijfselen van bedrijfsactiviteiten zoals ijzeren scheepsbouwwerktuigen, -onderdelen en -bouwmaterialen. Momenteel worden de vondsten bestudeerd om uitsluitsel over hun herkomst te geven. Ten tweede werd gezocht naar gegevens over de periode waarin en de wijze waarop op de Hogendijk was verbreed en de Zaanoever hier was aangeplempt. | |
Bebouwing en bewoning | |
Voorlopige resultaten duiden erop dat het oudste gebouw onder Hogendijk 13/15 was gebouwd. Het dateert uit de 16e eeuw en was circa 15 m lang en 8 m breed. De opbouw was van hout en de fundering van de buitenmuren bestond uit rode baksteen. In het voorste deel lag een zware fundering voor een bakstenen schouw en schoorsteen. Het huis was gebouwd op een terpachtige aanplemping van kleiplaggen tegen de dijk aan die aan de noordzijde sterk afliep. Hierdoor was de noordelijke fundering zwaar scheefgezakt.
| |
1832 BEWONERS EN FUNCTIES | SITUATIE 1910 |
Klik op de miniatuur als u de kaart wilt vergroten, klik op de knop "Vorige" in uw webbrowser als u wilt terugkeren naar deze pagina. |
Klik op de miniatuur als u de kaart wilt vergroten, klik op de knop "Vorige" in uw webbrowser als u wilt terugkeren naar deze pagina. |
BESTAANDE TOESTAND | HET PLAN |
Klik op de miniatuur als u de kaart wilt vergroten, klik op de knop "Vorige" in uw webbrowser als u wilt terugkeren naar deze pagina. |
Klik op de miniatuur als u de kaart wilt vergroten, klik op de knop "Vorige" in uw webbrowser als u wilt terugkeren naar deze pagina. |
HET PLAN | |
Ons plan gaat uit van het zorgvuldig invullen van de huidige open gaten en de toekomstig te verwachten bouwlocaties door de sloop van slechte panden. Er wordt gestreefd naar een bebouwing die naar de historie van het gebied verwijst in een vormgeving die moet zorgen dat er een samenhangend beeld ontstaat. De bebouwing van de Hogendijk, Lage Horn en het Krimp wordt zorgvuldig op elkaar afgestemd in een maat en schaal die afgeleid is van de historische bebouwing. Het Krimp zal weer iets van zijn profiel kunnen terugkrijgen.
Hierna zal dieper worden ingegaan op de individuele bouwlocaties en onze ideeën hiervoor. |
Achterzijde Hogendijk van links naar rechts nummer 34 en 36. Gezien van Krimp No. 1
Hogendijk 19 |
|