Dames en Heren,
Ik zal me even voorstellen: Mijn naam is Jan Aafjes en ik ben één van de mede-schrijvers van het boek “De Zaankanters en het water” en zal u iets vertellen over de expositie.
Ik heb hier een schilderijtje van een oude stoomvrachtboot gebouwd in 1929. Het is de Stad Haarlem, waar ik meer dan twee jaar op heb gevaren als derde en als tweede stuurman en ik moet zeggen met veel plezier, daarom zet ik even mijn oude uniformpet op.
Zo'n schip is ook je huis en net zo als een man van een vrouw kan houden, zo kan een zeeman van z'n schip gaan houden, het klinkt raar maar het is waar (ik zie enige mensen in de zaal bevestigend knikken).
Eens lagen we in de Zuid-Spaanse haven Huelva en daar kwam een man aan boord met dit schilderijtje. Het ziet er amateuristisch uit, maar het is het schip wel, dus ik kocht het en U ziet na 55 jaren heb ik het nog steeds en hangt het op mijn werkkamer, een mooie herinnering aan vroeger.
Maar in vele havens op de wereld zijn van die mannen, die schepen schilderen en aan de zeelui proberen te verkopen, ja ook in Zaandam was zo'n man Klaas Koster die schepen in de haven schilderde. Ik heb hem vaak gezien, Klaas, alpino pet op en blauwe trui aan, kwam meest 's morgens op z'n ouwe brommertje met grote tassen erop, waar hij z'n schildersspullen in had. Keek eens rond, zocht een plekje en begon te schetsen. Na een klein uurtje ging Klaas weer naar huis, naar de Blekerstraat een zijstraat van de Zuiddijk waar hij z'n schetsen tot schilderijen maakte.
Tegen drie uur 's middags zag je Klaas weer terug komen en aan boord gaan met een bundeltje schilderijen, want Klaas wist om 3 uur is het Pick Heet, oftewel theetijd aan boord en dan zitten de meeste opvarenden in de messroom. Daar stalde hij zijn werk uit voor de nieuwsgierige zeelui. Je kan wel zeggen Klaas kwam altijd met lege handen terug, maar enige tientjes rijker. Klaas heeft de Zaandamse haven op de wereldkaart gezet, want hij heeft honderden schepen geschilderd, die nu bij ex-zeelui aan de muur hangen en waar ze vast nog steeds met plezier naar kijken en terugdenken aan vroeger en aan Zaandam. U kunt straks enige Kosters bekijken want die hebben we gelukkig ook.
Maar we hebben nog veel meer mooie schepenschilderijen hier tentoongesteld en wel van Fred Boom, oud-KNSM machinist, en mede-schrijver van ons boek de “Zaankanters en het water”. U zult er straks van genieten, van de mooi gelijnde, tot in detail geschilderde schepen van Fred.
Verder wil ik nog even wijzen op de mooie scheepsmodellen van binnenvaartschepen, die ooit de Zaan bevaren hebben, gemaakt door Cor Phaff oud-zandschipper, die tijdens zijn werkzame leven het water van de Zaan dun gevaren heeft. Het zal een kale boel zijn bij de Alie en Cor in huis, nu alle scheepjes hier staan.
Het is naar mijn mening een prachtige tentoonstelling. Het duo Ellen van Veen en Cees Kingma, wat zij hier in korte tijd hebben gepresteerd, dat is geweldig. Maar nu ga ik naar mijn oude kantoor, Scheepvaartkantoor Tavenier, waar ik 18 jaar heb gewerkt want dat is hier ook nagebouwd, ik wens de expositie goede vaart en volle vrachten oftewel veel bezoekers en verklaar hierbij de tentoonstelling voor geopend.
Ik dank U,
Jan Aafjes
Het schilderij van de ss Stad Haarlem waarover Jan Aafjes sprak in zijn opening. Ondanks de redelijke eenvoud is de onbekende Spaanse schilder er goed in geslaagd het schip nauwkeurig weer te geven. Wat het ook bijzonder maakt is dat hij het schip heeft geschilderd terwijl het slechts kort aan de erts terminal lag in Huelva maar dat hij het schip positioneerde in volle zee.
Links de ss Stad Haarlem varend voor NV Halcyon Lijn uit Rotterdam.
Het schip werd in 1929 gebouwd bij Lithgows in Glasgow. Het schip is in oktober 1952 opgelegd en in 1953 naar Italië verkocht. Op zijn laatste reis van Casablance naar Kobe, op weg naar de sloopwerf, is het schip in 1958 tijdens een zware storm vergaan. Het kolen gestookte schip van 4.518 brt. liep, met de 2.100 ipk. stoommachine ruim 10 mijl.
Rechts stuurman Jan Aafjes aan boord van een de “Stad” schepen van de Halcyon Lijn.