Door de verminderende opslag van tarwe (en andere zaden) kwam er ruimte ter beschikking in het silobedrijf in gebouw De Vrede. Directeur K.A. Gort zocht daarom naar een nieuw produkt dat de vrijgevallen siloruimte zou kunnen vullen. Hij richtte zijn blijk op de cacao. Er deden zich een
aantal belangrijke veranderingen voor in de manier waarop de cacao-industrie haar produkten
transporteerden. Dat betrof zowel de grondstof; cacaobonen als de halffabrikaten en eindprodukten uit de cacao-industrie. Cacaobonen werden in bulk i.p.v. zakken aangevoerd. En de halffabrikaten en eindprodukten werden in containers naar de klanten vervoerd.
Directeur Gort heeft in deze ontwikkelingen de inspiratie gevonden om zijn bedrijf om te bouwen van graansilo bedrijf naar een container terminal. Dit hoofdstuk beschrijft de ontwikkelingen die deze omschakeling hebben ingeleid.
|
|
Transport van cacaobonen in een van de oorspronglanden zoals Ivoorkust, Ghana, Brazilië, Indonesië, Maleisië, Nigeria of Kameroen.
Foto: Platform van april 1997, een extern magazine over het beleidsterrein van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. |
|
|
Cacao-overslag in de haven
Stad & Streek 17 februari 1995 |
|
|
Balen cacaobonen voor Cacao De Zaan worden in de haven Amsterdam overgeladen op dekschuiten om de laatste kilometers af te leggen naar Koog aan de Zaan, waar de fabriek is gevestigd. Bij aankomst worden de balen eerst
gecontroleerd; daarna worden ze op de transportband automatisch gewogen.
Foto: Cacaofabriek De Zaan B.V. |
|
|
Cacaobonen los uit het schip
De Bickersgracht in de D. Metselaarhaven in Zaandam met 3.200 ton los gestorte cacaobonen voor Gerkens Cacao Industrie. Foto: Platform van april 1997, een extern magazine over het beleidsterrein van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. |
|
|
Cacaobonen overslag bij De Vrede
Foto: archief familie Gort |
In een artikel in Haven van Amsterdam Jaargang 23 nr. 3 in 1991 beschrijft Beemsterboer, adjunct-directeur van de Internationale Controle Maatschappij (ICM) de voordelen van een nieuwe manier van transport en opslag van cacaobonen.
“Tot nu toe vervoerden wij de voor de Zaanstreek (het centrum van de vaderlandse cacao-verwerkende industrie) bestemde cacao, na in Amsterdam in balen te zijn aangevoerd, per dekschuit naar onze opslagloodsen te Zaandam. Zodra zich daar een klant meldde om een bepaalde partij af te halen, was er een ploeg van vijf man nodig om de zakken open te snijden en de inhoud ervan op een transportband te storten, die de cacaobonen in de vrachtwagen laadde. Niet alleen een veel stofoverlast veroorzakende methode, maar ook een kostbare. Want het betekent bijvoorbeeld wel dat er in het weekend zo'n 70 man nodig zijn. En die zijn én niet te krijgen én niet te betalen.
Bovendien kon het lossen van een zeeschip met conventioneel aangevoerde balen cacao in Amsterdam, afhankelijk van het aantal beschikbare ploegen, in de piekperiode wel eens behoorlijk uitlopen. Soms wel tot 20 dagen voor een 5.000 tons lading. oor ICM stond het vast: cacao in bulk moest het antwoord zijn op de toenemende behandelingskosten. Toch zich dan ook de gelegenheid voordeed in Zaandam de leegstaande graansilo De Vrede te huren en geschikt te maken voor de opslag van cacao in bulk (capaciteit 10.000 ton) greep Beemsterboer deze gelegenheid met beide handen aan.
Vervolgens werden de verladers in Ivoorkust en Kameroen bewerkt. Een van mijn argumenten was, aldus Beemsterboer, dat bij conventionele verscheping voor één ton cacao 16 jutezakken à f 3,50 per stuk nodig zijn, welke kosten bij de nieuwe methode bij aanvoer in bulkcontainers vervallen.
Bij het verschepen in bulkcontainers wordt de cacao los gestort, waarbij de container is voorzien van een jumbozak. De zak is voorzien van minuscule gaatjes, waardoor het zweetwater als damp kan ontwijken maar niet meer als druppels kan terugkeren. In de containers bevinden zich eveneens ventilatieopeningen om het vocht te laten verdwijnen.
Nadat de containers in Amsterdam zijn gelost, worden ze naar Zaandam vervoerd, waar de zak wordt opgesneden en de inhoud op een transport band de silo wordt ingevoerd. Wil een klant een partij ophalen, dan moet hij dit een dag van tevoren melden, waarna de partij per computer wordt in geprogrammeerd. Wanneer de chauffeur van de vrachtwagen zich de volgende dag bij de silo aandient, kan hij het laadsysteem zelf in werking stellen en, zodra de bestelde hoeveelheid is geladen weer vertrekken. ”
ICM is in de Amsterdamse haven een niet meer weg te denken schakel in het goederenverkeer tussen aflader en ontvanger. De oudste activiteit van de maatschappij is kwaliteits- en kwantiteitscontroles van landbouwprodukten. Alle mogelijke produkten die de aarde voortbrengt, kunnen in het ICM-laboratorium worden onderzocht: van granen tot bijprodukten als veevoeders, van oliehoudende zaden tot melasse. Haarfijn kan worden vastgesteld: wat de suiker-, vet- of vochtgehaltes zijn, de aanwezigheid van schimmels en ongedierte, dan wel de gemiddelde korrelgrootte of viscositeit. Daarnaast houdt ICM desgewenst toezicht op het laden en lossen van zeeschepen.
Maar de opslag van cacao, naast die van andere tropische produkten, vormt het belangrijkste onderdeel van het dienstenpakket, althans in geld uitgedrukt. Niet minder dan 70 procent van de ICM Amsterdam omzet wordt uit de cacao gehaald en dat percentage groeit nog steeds. ICM beschikt thans over eigen loodsen in Amsterdam en Zaandam, met een opslagcapaciteit van 200.000 ton in zakken en 20.000 ton in bulk.
In het Financieel Dagblad van 19 maart 1996 staat, onder de kop Cacao branche ondergaat revolutionaire verandering een reportage over het vervoer los gestorte cacaobonen in de ruimen van het Nederlandse koopvaardijschip “Bickersgracht”. De aloude manier van cacaotransport is het vervoer in zakken van 60 à 65 kilo die uit het scheepsruim worden gehesen. Sinds de grote opkomst van het containertransport zo'n tien jaar geleden, worden de zakken ook in containers gestouwd. Drie jaar geleden kwam men op het idee om de zakken maar weg te laten en de cacaobonen in bulkcontainers los te vervoeren. Dit bleek, na het verhelpen van enkele kinderziektes, goed te kunnen.
De los gestorte cacaobonen in een scheepsruim is een volgende stap in het proces van schaalvergroting in de cacao-industrie. In de ruimen van de Bickersgracht, varend voor Spliethoff's Bevrachtingskantoor, zat een lading van 3.200 ton los gestorte cacaobonen voor Gerkens Cacao Industrie (onderdeel van het Amerikaanse Cargill concern). De lading werd in 36 uur gelost
In Platform van april 1997, een extern magazine over het beleidsterrein van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, werd uitgebreid ingegaan op een aantal ontwikkelingen m.b.t. cacao industrie in Nederland.
In het eerste artikel werd ingegaan op het belang van de “Internationale Cacao-Overeenkomst van de Verenigde Naties” die op 16 juli 1993 in Genève tot stand was gekomen. De Tweede Kamer zou op korte termijn deze overeenkomst behandelen. Nederland was op het moment van publiceren de grootste importeur en verwerker van cacao ter wereld, er werkten zo'n 6000 personen in dat deel van de Nederlandse agribusiness.
“Het productiemanagementsplan, onderdeel uit de Cacao-Overeenkomst, heeft als doel om op de lange termijn evenwicht te creëren tussen productie en consumptie van cacao. Vroeger gebeurde dat op korte termijn via de buffervoorraden (opgekochte overschotten), maar daar is men grotendeels van afgestapt”. Aldus drs. P. van Rappard van de directie Internationale Zaken van het ministerie van LNV.
“De exporterende landen proberen nu door middel van hechtere samenwerking structurele overproduktie van cacao te voorkomen. En de
cacaoproducerende landen zullen proberen om door middel van productiebeheersingsprogramma's op middellange en lange termijn vraag naar en aanbod van cacaobonen met elkaar in evenwicht te brengen en te houden.
Nederland is de grootste cacao-importeur ter wereld en Amsterdam de grootste cacaohaven. Bovendien verwerkt Nederland 15% van de wereldcacao-oogst; dat is bijna 400.000 ton. Daarmee is Nederland ook de grootste verwerker van cacaobonen ter wereld. Daarnaast heeft Nederland een vrij grote chocolade-industrie. De cacaoverwerkende industrie en de chocolade-industrie exporteren het overgrote deel van hun produkten; daarbij gaat het respectievelijk om cacao, cacaomassa, cacaopoeder en cacaoboter en om diverse chocoladeprodukten. Cacao is kortom van groot belang voor de Nederlandse economie en de werkgelegenheid. Dat geldt vooral voor het Amsterdamse havengebied, wat betreft de handel en opslag, en voor de Zaanstreek, waar de meeste cacao-industrieën zijn gevestigd.” Aldus drs. P. van Rappard.
In een volgend artikel in Platform kwam voorzitter A.P.M. Kasbergen van de Nederlandse Stichting voor de Chocolade-industrie terug op de verminderde behoefte aan opslagcapaciteit:
“Een eerdere cacao-overeenkomst had geleid tot grote cacaovoorraden, omdat die ingreep in het mechanisme van vraag en aanbod. De overheid moet zich niet op deze manier met de grondstoffenmarkt inlaten, omdat dat een averechts effect heeft” is de stellige overtuiging van dhr. Kasbergen. “De vorige economische overeenkomst (Internationale Cacao-Overeenkomst) heeft er toe geleid dat zo'n 250.000 ton cacaobonen moest worden opgeslagen met geld van de cacaoverbruikers. Het doel hiervan was de prijs ondersteunen. Deze voorraad, “bufferstock” genoemd, ligt grotendeels opgeslagen in de haven van Amsterdam en wordt nu geleidelijk op de markt gebracht.”
Resultaat van deze overeenkomst is ondermeer dat de buffervoorraden zullen afnemen en dus zal de behoefte aan opslagcapaciteit afnemen.
In hetzelfde nummer van Platform gaf managing director L.W. Bensdorp van de Nederlandse Cacao Vereniging (NCV) zijn visie op de ontwikkelingen. Hij sprak zich onder andere bijzonder positief uit over de nieuwe transport wijze van cacaobonen:
“Het bulktransport van cacaobonen betekent een enorme vooruitgang voor de Nederlands cacao-industrie. Lang werd gedacht dat het tere product cacao niet in bulk kon worden vervoerd. Het werd verpakt in balen van zo'n 60 kg.” Zegt Bensdorp “Totdat het bedrijf Cargill Cocoa ging experimenteren met bulk. Eerst in containers, maar dat was nog niet optimaal. Vorig jaar maart kwam de eerste scheepslading bulk met een kustvaarder binnen. De lading werd er los in gestort. Dat gaat prima: die ontwikkeling zal hard gaan, de besparingen zijn tenslotte heel groot. Het gaat om besparingen op handelingen in het land van oorsprong en hier. Ik verwacht dat er dit seizoen 250.000 ton in bulk komt van de 400.000 ton die we verwerken.
Het lossen gebeurt nu nog in de Zaanse Haven, waarna de cacao in silo's en vrachtwagens wordt geladen. Toch nog omslachtig. Daarom wordt er nu aan gewerkt om met platbodems tot voor de wal van de fabrieken te komen, die liggen aan het water.
”
Ook de wijze van transport zal nog wel enige veranderingen ondergaan.
Vrijdag 8 december 1995
Zaanstreek - Het vervoer van cacaobonen bij Cacao de Zaan gaat op dit moment volledig over de weg. De dekschuiten langs de Julianabrug, jaren lang een vast “plaatje”, zijn verdwenen. Gemiddeld leveren dagelijks zo'n veertien vrachtwagens de cacaobonen af in Koog aan de Zaan.
Zaterdag 23 november 1996
Koog aan de Zaan - Cacao De Zaan wil veertig dekschuiten gaan verkopen. Dit heeft te maken met deveranderende wijze van vervoer van cacaobonen. In het verleden werd het grootste gedeelte aangevoerd in zakken. Nu komen de cacaobonen steeds meer in containers aan.
Aanvoer, opslag en afvoer van bulkgoederen o.a. cacaobonen:
Het aantal werknemers in vaste dienst welke dagelijks op deze locatie aanwezig is bedraagt 3. Deze mensen zijn voornamelijk belast met:
Bron: wijzigingsaanvraag WVO beschikking t.b.v. de Vrede, van 3 februari 1999