De doelstellingen van Fundació per a la Preservació del Patrimoni Ferroviari i Industrial de Móra la Nova (FPPFI) (Vereniging voor het behoud van erfgoed van de spoorwegindustrie in Móra la Nova) zijn zeer ambitieus. Naast de reconstructie van het voormalige spoorwegemplacement en de restauratie en het onderhoud van het rollend materieel wil de stichting zich gaan bezighouden met het exploiteren van een toeristische spoorlijn. Voor ondersteuning van dit project is aansluiting gezocht bij lokale, regionale en Europese instellingen.
De enorme werkloosheid in de regio wordt bestreden met allerlei opleidingsprojecten en werkervarings plaatsen bij bedrijven. De stichting maakt ook regelmatig gebruik van dergelijke overheidsinitiatieven. Bovendien slaagt men er soms in om overbodig materieel van Red Nacional de Ferrocarriles Españoles (RENFE), de nationale spoorwegmaatschappij in Spanje, over te nemen. Dat is echter geen vanzelfsprekendheid, de stichting moet minimaal de marktwaarde van de spullen betalen. In enkele gevallen is dat dus gewoon de schrootprijs.
Ook in Spanje moeten de concessies van het grote RENFE worden verdeeld onder de aanbieders die zich aandienen voor de exploitatie van regionale netwerken. De stichting FPPFI rekent er op dat de nieuwe exploitanten hun werkplaatsen voor het onderhoud van hun materieel zullen vestigen op het voormalige emplacement van de RENFE. Er is in ieder geval in de planning van het terrein al rekening gehouden met de bouw van diverse werkplaatsen en opstelsporen voor het materieel.
Het seinhuis
In 2009 werd het seinhuis compleet gerestaureerd. Naast de bediening voor de seinen en de wissels is er nu een kleine expositieruimte ingericht. Er kunnen, vanuit dit seinhuis, enkele voorbeelden van verschillende seinen worden bediend. Bovendien is er een technische ruimte ingericht waarin de elektrische installatie wordt getoond. Ook is het kantoor van de chef opnieuw ingericht en is er een loket voor de kaartverkoop nagebouwd. Topstuk van het seinhuis is het bedieningspaneel met de electro-mechanische beveiliging. In Móra la Nova vond in 1928 een van de eerste installaties plaats op het Iberisch Schiereiland van dit ultra moderne stuk techniek. De installatie werd geleverd door de Amerikaanse ‘General Railway Signal Compagnie’ uit Rochester NY en heeft dienst gedaan tot 1981.Een foto expositie en een bibliotheek maken het seinhuis al een echt museum.
De draaischijf
Wat is een spoorwegemplacement zonder draaischijf? Die vraag heeft het bestuur van de stichting FPPFI zich ook regelmatig gesteld. De draaischijf in Móra la Nova was, bij de ontmanteling van het emplacement in 1983 verwijderd en de werkruimte was dichtgegooid met 2000 ton puin van de oude olietanks. Het bestuur moest dus op zoek naar een nieuwe (tweedehands !) draaischijf. De eerste poging in Villarcayo (Burgos) mislukte. Door tussenkomst van de Guardia Civil moest het demonteren van de draaischijf aldaar worden gestopt. Meer succes had het bestuur in het zuiden. Bij het station van Puente Genil, tussen Córdoba en Málaga, was een draaischijf uit 1922 in de aanbieding. De draaischijf is gebouwd door ‘Astillero de Santander’. In mei 2008 werd de draaischijf ontmanteld en in 2 dagen, met speciaal vervoer over de weg, naar Móra la Nova getransporteerd. Daar werd de draaischijf opnieuw geconserveerd en in de nieuwe verf gezet. Met twee kranen werd de brug op 3 maart 2010 op de nieuwe fundering geplaatst. Ook de aansluitende sporen zijn hersteld. De draaischijf is zo goed uitgelijnd dat één man de schijf kan draaien. Met een locomotief op de schijf is een tweede persoon nodig om de schijf te draaien.
De werkplaats met het rollend materieel
Enkele van de zwaar vervallen loodsen op het complex zijn inmiddels gerestaureerd waardoor er weer een kleine werkplaats kan worden ingericht voor het onderhoud van het rollend materieel. In de werkplaats is echter amper ruimte om de beide locomotieven onder te brengen.
De rangeerlocomotief 10108 (RENFE serienummer 301-008-9) dateert uit de begin van de jaren zestig van de vorige eeuw. Deze diesel locomotieven werden ontworpen en gebouwd bij Maquinista Terrestre y Marítima (MTM), Euskalduna de Construcción y Reparación de Buques de Bilbao, Material y Construcciones S.A. (MACOSA) en bij Empresa Nacional de Autocamiones S.A. (ENASA). De bijnaam van deze lokomotieven Me-Me was afgeleid van de beginletters van de bedrijven die bij de bouw betrokken waren.
Er zijn 45 van deze lokomotieven in heel in Spanje in dienst geweest. Ze werden gebruikt voor lichte rangeerwerkzaamheden op de grote spoorweg emplacementen. Eind jaren tachtig werden de locomotieven, bij een grote herstructurering, overbodig. Een aantal locomotieven verdwenen naar bedrijventerreinen en een aantal kwam in handen van enthousiaste vrijwilligers die de treinen zo goed mogelijk onderhielden. Enkele zijn inmiddels in museumcollecties opgenomen. In Móra la Nova mocht deze diesel de draaischijf officieel in gebruik nemen.
Diesel locomtief 10836 (RENFE serienummer 308-036-3) is gebouwd in 1969 bij Babcock & Wilcox in de fabriek Galindo (Bilbao). De eerste locomotieven in deze serie werden gebouwd bij General Electric Co waardoor deze locomotieven de bijnaam Ye-Ye kregen, een verwijzing naar de Amerikaanse muziek uit die tijd. De locomotieven werden vanaf 1996 geleidelijk uit dienst genomen. Een aantal zijn er in gebruik bij particuliere spoorwegmaatschappijen voor het trekken van goederentreinen. De stichting nam deze trein in zwaar verwaarloosde staat over. Na een zeer grondige restauratie is de locomotief weer geschikt om straks de toeristische rondreizen te verzorgen. Op de foto is de 10836 ingezet om de 241F-2238 (Mikado) te assisteren bij het rangeren.
De trots van de FPPFI; 241F-2238
|
Na bijna 10 jaar onderhandelen tussen de Asociación Para la Preservación del Patrimonio Ferroviario e Industrial de Mora la Nova, la Fundación de los Ferrocarriles Españoles, Administrador de Infraestructuras Ferroviarias ADIF (de beheerder van de spoorweginfrastructuur) en de staatsspoorwegmaatschappij RENFE is het uiteindelijk gelukt een mooie representant van het heroïsch stoomtijdperk te doen terugkeren naar Móra la Nova. Samen met 17 andere locomotieven uit dezelfde serie heeft deze locomotief ruim 18 jaar, van 1956 tot 1974, dienst gedaan vanuit dit depot. De locomotief stond tot begin 2012 nog in het Museo del Ferrocarril de Madrid in het vroegere Estación de ferrocarril de Delicias in Madrid. Tussen twee locomotieven is deze stoomlocomotief over het normale Spaanse spoorwegnet van Madrid naar Móra la Nova gebracht. Met steun van de Asociación de Amigos del Ferrocarril de Madrid (Vrienden van de Spoorweg van Madrid), Asociación Para la Reconstrucción de Material Ferroviario (Vereniging voor de herbouw van spoorwegmateriaal) en de operationele diensten van RENFE en ADIF is de 120 ton wegende ‘La Bonita’ in twee dagen tijd verhuisd. In dit spectaculaire konvooi reed ook nog een kleinere stoomlocomotief mee: de 141F-2316 ‘Mikado’. Onderweg werd regelmatig gestopt om de wiellagers van de locomotieven te smeren. Men wilde absoluut geen risico lopen dat de normale dienstregeling door dit speciale konvooi in gevaar zou komen.
De locomotief werd gebouwd door Maquinista Terrestre y Marítima en was onderdeel van een serie met de nummers 2223 tot 2257. Deze serie werd opgeleverd tussen 1950 en 1952 en waren kolenstokers. Later zijn de machines omgebouwd tot oliestokers. De locomotief werd ingezet in de passagiersdienst tussen de grote Spaanse steden. De onderste foto in dit blok toont de 241F-2244 onder stoom bij het station van Alsasua (Navarra).
De machine verkeert in deplorabele staat, de verf is praktische verdwenen, appendages zijn gestolen en de stoomleidingen zijn doorgeroest. Toch is het stichtingsbestuur nog steeds razend enthousiast over de uiteindelijke restauratie. Dat het een project is voor vele jaren is inmiddels wel duidelijk. Na half uurtje rond de locomotief te hebben gelopen krijg je diepe bewondering voor de mannen die de klus oppakken.
141F-2316 (Mikado)
Samen met de 241F-2238 kwam er nog een stoomlocomotief uit het Museo del Ferrocarril de Madrid naar Móra la Nova, de 141F-2316, ook bekend als Mikado. Dit was een locomotief uit de serie die als laatste op het Spaanse spoorwegnet dienst heeft gedaan. In totaal zijn er 242 locomotieven in deze serie gebouwd. De eerste 25 werden gebouwd door ‘North British Locomotive’ in Engeland, in Spanje was nog geen bedrijf dat dergelijke machines kon bouwen. Maar de rest van de serie werd gebouwd door de vier grote Spaanse bedrijven in de zware industrie en metaalnijverheid. Deze locomotief is in 1957 gebouwd door ‘Material y Construcciones S.A. o MACOSA’. De machines hadden een netto gewicht van 120 ton, geladen met kolen en met gevulde watertanks ruim 166 ton. De maximale snelheid werd vastgesteld op 90 km/uur, bij testen werd een snelheid van 115 km/uur bereikt. De lengte van de machine is ruim 23 meter.
De locomotief verkeerd in goede staat en zal worden ingezet op de toeristische lijn die wordt uitgevoerd vanaf het station in Móra la Nova.
Het emplacement
Vanuit het seinhuis heeft men traditiegetrouw een schitterend uitzicht over het emplacement.
Over gehele emplacement verspreid staat rollend materieel opgesteld, meestal is het overtollig materieel van RENFE dat naar de sloop gaat. Soms zijn het echter wagons die wachten op restauratie om uiteindelijk in de toeristische dienstregeling te worden opgenomen.
Sporen van het stoomverleden zijn nog prominent aanwezig.
Het was een fantastische ervaring om eens kennis te maken met een spoorwegmuseum in opbouw. Ik werd op een mooi zondagmiddag over het emplacement rondgeleid door de zeer enthousiaste Jordi Sasplugas Deu, de President van de FPPFI. Hij toonde mij de pas weer herstelde railinfrastructuur, de werkplaats, draaischijn en het seinhuis. En we deelden onze bewondering voor ‘La Bonita’. Er is nog zeer veel werk te verrichten, maar onder de bezielende leiding van Jordi Sasplugas Deu kan dit project alleen maar slagen.
Samengesteld door Cees Kingma in november 2012.
Ik heb veelvuldig gebruik gemaakt van de nieuwsbrieven van de FPPFI.
Beeldmateriaal:
- Archief Cees Kingma
- Archief Fundació per a la Preservació del Patrimoni Ferroviari i Industrial de Móra la Nova