Le Pont-Canal du Cacor

Een aquaduct in het Canal latéral à la Garonne

Het komt niet zo vaak voor dat een stad of streek in de reclame brochures van de toeristen organisaties wijzen op een object in de infrastructuur. Maar in de Guide Touristique, uitgegeven door het Office de Tourisme de Moissac, is dat heel begrijpelijk wel gebeurd. In het Zuid-Franse land is een stukje scheepvaart geschiedenis, in de vorm van een kanalenstelsel met sluizen en aquaducten, in stand gehouden om toeristen de kans te geven kennis te maken met het leven van een binnenvaartschipper. Beroepsvaart, anders dan de cruisevaart, komt niet meer voor op de kanalen tussen de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee.

Het stadje Moissac, in het departement Tarn-et-Garonne bevat alle elementen van die scheepvaart architectuur; een haven, sluizen en een zeer bijzonder aquaduct. Vanuit het Canal latéral à la Garonne kan er geschut worden naar de Tarn, een zijrivier van de Garonne en via het aquaduct kruist de scheepvaart diezelfde Tarn.

De meeste reclame wordt echter gemaakt voor de abdij van St. Pierre. De abdij werd in de 7de eeuw gesticht door een benedictijner monnik en is in de loop der eeuwen door diverse passerende volkeren, zoals Arabieren, Noormannen en Hongaren geplunderd. Vanaf het midden van de 11de kwam de abdij echter tot grote bloei zodat deze in de 12de eeuw kon uitgroeien tot de belangrijkste abdij van Zuidwest Frankrijk. Bijzonder zijn de o.a. de combinatie van romaanse en gotische bouwstijlen, het uitbundige beeldhouwwerk en het claustrum (zuilengang) uit de 11de eeuw.

Canal latéral à la Garonne

In het kanaal van 195 km zijn 53 sluizen gebouwd. Bij Toulouse wordt het kanaal gevoed met water uit de Garonne. Er zijn, naast de sluizen, nog enkele bijzondere kunstwerken in het kanaal opgenomen. Zowel bij Agen (waar de Garonne wordt overgestoken) als bij Moissac (waar de Tarn wordt overgestoken) zijn aquaducten gebouwd.

Tegelijk met de aanleg van het kanaal werd door de Compagnie des Chemins de fer du Midi de doorgaande spoorweg van Bordeaux naar Sète aangelegd. Deze spoorlijn volgde voor een groot deel het traject van het kanaal en liep vanaf Bordeaux via Langon, Tonneins, Agen, Moissac en Montauban naar Toulouse. De spoorweg werd in 1856 opgeleverd. Het traject van Toulouse naar Sète aan de Middellandse Zee volgde een jaar later. Er is in die tijd veel politieke druk nodig geweest om beide transportsystemen in staat te stellen hun bestaansrecht te bewijzen.

Pont-Canal de Cacor

Ongeveer 1,5 km stroomopwaarts van de haven van Moissac kruist, via een majestueus aquaduct, het Canal latéral à la Garonne de Tarn. Het rond 1845 gebouwde aquaduct is door zijn afmetingen, het lijnenspel en het harmonieuze samengaan van de grijze natuursteen van Quercy en de roze baksteen van Toulouse, één van de belangrijkste architectonische monumenten van de streek en van de Franse waterstaatswerken. Met zijn 356 m is het tevens één van de langste aquaducten van Frankrijk, alleen die van Briare en Agen zijn langer.

Toen in de nacht van 3 op 4 maart 1930 ten gevolge van de verwoestende overstroming van de Tarn de oude spoorwegbrug was weggevaagd, werden de treinen van de Compagnie des Chemins de fer du Midi op het traject Moissac – Montabaun (in de lijn Bordeaux – Toulouse) via een noodspoorlijn met slechts één spoor over één van de - daarvoor verbrede - jaagpaden van het aquaduct geleid.

Bron: Les Chemins de Fer en Tarn et Garonne – Inondation de Moissac en 1930

Moissac wordt door twee dijken aan de oostzijde beschermd, een daarvan is de spoordijk naar de spoorbrug over de Tarn. In de winter van 1929/1930 viel er bijzonder veel regen in de Cevennes, het gebied waar de Tarn ontspringt. Op sommige meetpunten werd op 3 maart een gemiddelde van 150 mm per uur afgetapt, in het stroomgebied van de Agout, een zijrivier van de Tarn, zelfs 400 mm per uur. Gecombineerd met een sterke stijging van de temperatuur, met als gevolg het smelten van de nog aanwezige sneeuw, verhoogde het debiet van de Tarn, normaal ongeveer 200 m3, in de nacht van 3 op 4 maart 1930 tot 500 m3 per seconden. Onderweg richtte deze woeste stroom in steden en dorpen in het dal enorme schade aan. Al het water hoopte zich op voor het talud van de spoordijk en onder het naastliggende aquaduct. In de rivier dreven talrijke boomstronken, stukken hout en drijvend materiaal uit de verwoeste steden en dorpen stroom opwaarts. Dit materiaal hoopte zich op voor de dijk, de spoorbrug en het aquaduct. Uiteindelijk bezweek de spoordijk 's avonds om 11:00 uur en overspoelde een enorme vloedgolf het stadje. Daarbij vielen 120 slachtoffers te betreuren en werden er 1400 huizen verwoest.

1 / 11

2 / 11

3 / 11

4 / 11

5 / 11

6 / 11

7 / 11

8 / 11

9 / 11

10 / 11

11 / 11

❮ ❯

Laat de argumenten uit de toeristische brochures even rustig op u inwerken.
Een 'liefelijk' landschap met schone rivieren en rustige (vaar-)wegen trekt aan u voorbij.
In 11 foto's leert u de Pont-Canal de Cacor en z'n omgeving kennen.

Rue du Bassin du Canal en Port de Plaisance

Direct na het oversteken van de Tarn via de Pont-Canal de Cacor volgt de eerste sluis in het Canal latéral à la Garonne. Er zullen er nog twee volgen voordat in het stadje Moissac de Port de Plaisance (jachthaven) wordt bereikt. Direct na de derde sluis is er een zijkanaal vanaf het hoofdkanaal. Dit zijkanaal voert, na het passeren van opnieuw een sluis(trap) direct naar de rivier de Tarn. Dus vier sluis passages zijn nodig om vanaf het aquaduct over de Tarn ook uiteindelijk in de Tarn zelf terecht te kunnen komen. Het Canal latéral à la Garonne loopt overigens gewoon verder door het stadje. Alle waterstaatkundige kunstwerken zijn goed te bekijken vanaf het lommerijke jaagpad (Rue du Bassin du Canal) langs het kanaal.

L'écluse de communictaion du canal avec le Tarn

Het kanaal heeft een redelijk stabiel niveau, de Tarn kent echter, afhankelijk van het jaargetijde en de weersomstandigheden, zeer grote verschillen in waterhoogte. De sluistrap in het verbindingskanaal tussen het Canal latéral à la Garonne en de rivier de Tarn moet met die enorme verschillen rekening kunnen houden.

De abdij van St-Pierre

Een bezoek aan Moissac is pas compleet als ook de abdij van St-Pierre wordt bezocht. Voor liefhebbers van zuidelijke architectuur en beeldhouwkunst is hier van alles te beleven. De buitenkant is deels romaans (in natuursteen) en deels gotisch (in baksteen). Langs het claustrum uit de 11^de ondersteunen enkele en dubbele pilaren 76 versierde bogen. De prachtig gebeeldhouwde kapitelen in het claustrum bavatten afbeeldingen van bloemen, dieren en taferelen uit het Oude en Nieuwe Testatement.

1 / 10

2 / 10

3 / 10

4 / 10

5 / 10

6 / 10

7 / 10

8 / 10

9 / 10

10 / 10

❮ ❯

Laat u meenemen door deze 10 foto's uit de abdij van St-Pierre

Naslagwerk

• Le Canal du Midi – Et les voies navigables de l'Atlantique à la Méditerranée ISBN 2–7373–2475–0
• Canal du Midi and Garonne Canal ISBN 2–913641–12–1

Het Canal du Midi, inclusief Canal latéral à la Garonne, met alle kunstwerken zoals (trap)sluizen, stuwen, tunnels en aquaducten, staat sinds 1996 op de UNESCO werelderfgoedlijst.

Door: Cees Kingma - April 2010
Beeldmateriaal: Archief Cees Kingma