De hostes van het Lisboa Welcome Center aan het Praça do Comércio had het niet zo goed begrepen. Ik wilde toch naar het ‘Museu da Marinha’ in Belém? Dat kon alleen maar met de tram. Dat zou 20 minuten rijden zijn. Of met de trein en dan uitstappen bij halte Belém. Dat zou sneller gaan, maar de treinen reden minder vaak. Nee, ik wilde lopend langs de Tejo. Dat was onzin volgens die mevrouw, want daar was niets te zien. Smaken verschillen.
En ik wilde alleen maar weten of het ‘Museu da Electricidade’ open was. Dat was volgens haar gesloten, anders had ze wel informatie ontvangen over eventuele tentoonstellingen in dat gebouw. Het bleek gewoon open te zijn toen ik er naar binnen liep; het is de mooiste gerestaureerde elektriciteits centrale die ik tot nu toe gezien heb. Zie ik toch nog wat terug van mijn vroegere werk in Lisboa, CRGE was een van mijn betere klanten in de stad.
Ik het begin van de jaren zeventig van de vorige eeuw heb ik een aantal jaren in deze stad gewerkt en daardoor kwam ik zeer regelmatig in de haven. De grote scheepswerf van Lisnave in Almada had ik ook als klant. Helaas heb ik toen veel te weinig foto's gemaakt, en die paar foto's die ik wel heb zijn hard in kwaliteit achteruit gegaan. Toch heb ik nog een aantal plekken teruggevonden en opnieuw op de foto gezet. De wandeling langs de Taag was het meer dan waard. En er bleef voldoende tijd over voor de genoemde musea.
Doca de Alcântara
De MADEIRENSE zoals ik het schip in 1973 fotografeerde in het Doca de Alcântara. Er lagen een aantal Fragata's (zeilende lichters) langszij. Samen met haar zusterschip FUNCHALENSE onderhield ze een wekelijkse dienst tussen Lisboa en Funchal.
De MADEIRENSE bij het uitvaren van het Doca de Alcântara in 1973. Op de achtergrond ligt de UIGE van Companhia Colonial de Navegaceo. Deze, in 1922 opgerichte, maatschappij onderhield geregelde diensten op de Portugese koloniën in Afrika. Menig collega was aan boord van een van de vele schepen van deze rederij als soldaat naar Moçambique of Angola gevaren. Er werd haast nooit over gesproken, niemand was er echt trots op ... Dit schip uit 1954 mat ruim 10.000 BRT. In 1974 fuseerde deze maatschappij met Empreza Insulana de Navegacao tot de Companhia Portuguesa de Transportes Maritimos en werd de UIGE ook aan die vloot toegevoegd. In 1978 werd de UIGE gesloopt.
De UIGE en de AMBOIM van de Companhia Colonial de Navegacao op postcards.
De AMBOIM van Companhia Colonial de Navegacao afgemeerd in het Doca de Alcântara in 1973. Het schip op de achtergrond kan ik helaas niet meer identificeren. De AMBOIM uit 1948 van bijna 6.000 BRT is in 1974 gesloopt.
Het Doca de Alcântara in 2009. Er staan nog havenkranen op de kade, maar het dok is verder volledig ingericht als jachthaven. De linker foto heb ik gemaakt op dezelfde plek als waar ik 36 jaar eerder de uitvarende MADEIRENSE fotografeerde.
Bij de ingang van het Doca de Alcântara ligt nog een driemastschoener, de PRINCIPE PERFEITO. Dit is een Portugal gebouwd schip.
Oude bekenden
In het Doca de Alcântara kwam ik nog een aantal oude bekenden tegen. De IJmuidense sleepboten GRONINGEN en BRABANT (ex Bureau Wijsmuller) werden in 2005 overgedragen aan de Svitzer vestiging in Lisboa. De nieuwe namen zijn resp. SVITZER LEIXOES en SVITZER LISBOA. Ook Lisbon Tugs werd eerder overgenomen door A.P. Møller Mærsk en werd, net als Wijsmuller, ondergebracht bij dochtermaatschappij Svitzer. De GRONINGEN werd in 1981 bij Tille Scheepsbouw in Kootstertille gebouwd voor Wijsmuller Nederland B.V. in IJmuiden en kwam onder beheer van Goedkoop Havensleepdiensten B.V. De sleepboot heeft verder o.a. gewerkt vanuit Terneuzen bij Sleepdienst Willem Muller B.V., en vanuit Trinidad. De BRABANT werd één jaar later bij dezelfde werf opgeleverd en ging ook varen in dienst van Goedkoop. Na een kort verblijf in Haugesund in Noorwegen kwam dit schip in 1999 weer terug in IJmuiden in de havendienst van Wijsmuller.
De MONTEBELO heeft als STROOMBANK in de Europort gewerkt. Deze sleepboot is in 1963 gebouwd bij Bodewes in Millingen aan de Rijn. Op de achtergrond ligt het Spaanse fregat BLAS DE LEZO afgemeerd aan de Terminal de Cruzeiros da Rocha Conde Óbidos (ook bekend als Estação Marítima da Rocha do Conde de Óbidos).
Nog net voor hun vertrek naar Portugal heb ik beide sleepboten nog in Nederland aan het werk gezien. Op de linker foto assisteert de GRONINGEN bij het ontmeren van een ertstanker bij Hoogovens in IJmuiden. Op de rechter foto wacht de BRABANT op een Lekko bij IGMA bulkterminal (Cargill) in de Vlothaven in Amsterdam.
Svitzer is niet het enige sleepbedrijf in de haven van Lisboa. Hier ligt de VALENTE van Lutamar Tugs voor de wal. Dit schip uit 1970 heeft een rijke historie: J.H. Pigott & Son Ltd LADY SARAH [1970-1972], Humber Tugs Ltd LADY SARAH [1972-1991], LADY ALMA [1991], Gumersindo Junquera S.L. NALON [1991-2008]. De SEZÕES uit 1964 heeft als thuishaven Setúbal.
Cais de Santos
De loodsen op de Cais de Santos zien er tegenwoordig erg verlaten uit. Dat was in de jaren zestig van de vorige eeuw wel anders. Lange tijd was deze kade in gebruik bij de Empresa Insulana de Navegação. In de oude postkaart uit eind jaren zestig ligt de Lima voor de wal. Dit vracht/passagiersschip, met een accomodatie voor 217 passagiers, werd gebouwd bij Furness, Withy & Ca. Ltd, West Hartlepool, England.
Estaleiro da Rocha Conde de Óbidos
De als laatste overgebleven scheepswerf in Lisboa is ook de oudste. Hier ligt PRINCESS DANAE in het grootste dok van de werf. Naast dit dok van bijna 174 meter zijn er nog vier kleinere dokken. De oudste twee daarvan zijn echter buiten gebruik.
In 1937 nam de CUF Groep deze werf over. Toen dit Industrieel Conglomeraat de grote werf op de zuidoever van de Tejo ging bouwen werd de naam veranderd in LISNAVE. In 2000 werden de activiteiten van deze werf overgebracht naar Setenave (Estaleiros Navais de Setúbal) Mitrena in Setúbal. Rocha werd stilgelegd, maar is sinds kort weer in gebruik genomen door E.T.E. Group (Empresa de Tráfego e Estiva, S.A.) uit 1936.
De nieuwe naam voor de werf is NAVALROCHA Sociedade de Construção e Reparação Navais, S.A.
Citaat uit een reisgids:
Een klassiek cruiseschip uit 1955 dat in 1997 uitgebreid gerenoveerd werd voordat zij door Classic International Cruises in de vaart werd genomen. In tegenstelling tot de huidige generatie van megaliners biedt dit schip een intieme en ongedwongen omgeving voor niet meer dan 600 passagiers. Een cruise aan boord van de Princess Danae bezorgt u een onvergetelijke herinnering aan de speciale sfeer van een klassiek cruiseschip met een attente en vriendelijke service van een u toegewijde bemanning.
Ook de CASABLANCA EXPRESS lag voor de wal bij NavalRocha. Dit schip uit 1983 vaart onder Marokaanse vlag en heeft Tanger als thuishaven.
Op rechter foto verlaat het schip de haven van Valencia op 11-02-2007. De foto is van Agustin Alapont Castilla.
Beeldmateriaal: Archief Cees Kingma