Sail 2010

Crowd control op het water

Eens in de vijf jaar doen een aantal grote 'windjammers' de Amsterdamse haven aan. Reden voor het binnenlopen is de maritieme manifestatie 'SAIL'. Naast de grote 'Tall Ships' verzamelt zich een vloot 'varend erfgoed' in de Amsterdamse IJ–havens. Het varend erfgoed bestaat o.a. uit authentieke houten en stalen zeilschepen, stoomschepen en eigenlijk alles wat met het vervoeren van vracht of passagiers over water te maken heeft gehad. Daaronder vallen o.a. een stoomradarschip, oude beurtvaarders, motorsleepboten en coasters. Op de eerste dag van deze manifestatie verzamelt deze vloot zich bij de sluizen in IJmuiden waar de Tall Ships in de morgen geschut worden. In een langzame pantoffelparade vertrekt die vloot dan richting Amsterdam. Onderweg sluit alles dat varen kan, aan bij deze stoet. Het is iets van 'zien en gezien worden', maar waarbij de meeste aandacht natuurlijk uitgaat naar de Tall Ships.
Ik was in een bevoorrechte positie, als opstapper op de ss Elfin zat ik vaak eerste rang. De nostalgische omgeving van het nog originele stoomschip zorgde voor de juiste stemming om dit evenement te kunnen waarderen.

Ofschoon de waterpolitie en Rijkswaterstaat probeerden een eenrichtingsverkeer te handhaven ontstonden er soms toch bijzonder gevaarlijke situaties. Ook uit het marifoon verkeer bleek dat niet iedere schipper de veiligheidsmaatregelen kon waarderen: “Hallo havendienst ik lig bij de Westhaven en moet bij de Afrikahaven mijn passagiers oppikken”. Hij kreeg geen toestemming, het zou betekenen dat hij 5 km tegen de stroom in zou moeten varen en bovendien bij de Afrikahaven het Noordzeekanaal moest zien over te steken. Regelmatig hing er een politiehelikopter met een camera boven de vloot die de beelden naar de ruim dertig vaartuigen van de waterpolitie en andere verkeersregelaars doorgaf. Groter dan het nu is mag het evenement eigenlijk niet meer worden.

De organisatie van Sail gaat er prat op dat het evenement gratis toegankelijk is voor bezoekers. Het is echter nog maar de vraag hoelang deze formule nog te handhaven is. Partyschepen betalen astronomische bedragen aan de Sail organisatie. Deze 'kostendragers' moeten deze bedragen weer doorberekenen aan hun gasten. En eigenaren van de schepen en scheepjes in de vloot van het varend erfgoed ontvangen geen enkele compensatie voor hun aanwezigheid. Het is alsof in een toneelstuk alleen de hoofdrolspelers betaald krijgen, de bijrollen en figuranten moeten hun eigen entree en kostuum betalen. Misschien is het evenement toe aan een nieuwe opzet, kleinschaliger ook, zodat er weer echt belangstelling kan zijn voor de historische waarden van al varende erfgoed. Dan kunnen er nog steeds Tall Ships vanuit de gehele wereld aanwezig zijn, misschien minder, maar wel ingebed in een historisch verantwoord kader.

Hieronder volgt een beeldverslag van de Sail-In op donderdag 19 augustus 2010.

Van links naar rechts: 'Grossherzogin Elisabeth' met als thuishaven Elsfleth in Duitsland, 'Dar Mlodziezy' met als thuishaven Gdynia in Polen en de Nederlandse birk 'Mercedes'. De Grossherzogin Elisabeth is ruim honderd jaar oud. De andere twee schepen zijn van recente datum. Accenten verschuiven, vroeger moest een Tall Ship ruiken naar teer en de hennep van het touwwerk. Tegenwoordig heeft comfort prioriteit:

“In het voorste dekhuis bevindt zich de 'Mercedes' Bar met zitplaatsen en een dansvloer. Voor de bar is de neergang naar het restaurant. Deze scheidt de bar van de lounge. De lounge is ingericht met chique leren banken. Er staat een mooi model van de 'Mercedes'. Al met al een echte lounge met de juiste atmosfeer. De 'Flybridge' op het achterdek heeft drie stuurstanden. De kapitein en zijn stuurman hebben van hieruit vrije uitkijk en te allen tijde een wakend oog op hun passagiers. Benedendeks is het luxe restaurant. Buffetten voor 130 personen worden hier geserveerd.”
Bron: On-line brochure van 'A la carte cruises'.

Via de marifoon liet de bemanning van de 'Svitzer Bison' weten dat ze “even een zeilbootje naar de IJhaven moesten brengen”. Leuk om te weten dat deze sleepboot een aparte vermelding heeft 'WWW.UGLYSHIPS.COM' (Dedicated to the ugly ships of this world.):
“This little tug is build in Turkey, and it looks like that during the build of it the money ran out and they just went on to the street and stole some telephone-boots, welded them together and stuck them on top of that part of the 'accommodation' that was already finished. Taadaaah: Job done!”

Website Sail 2010: De Amerigo Vespucci is eigendom en het paradepaardje van de Italiaanse marine. Het is genoemd naar de Italiaanse ontdekkingsreiziger Amerigo Vespucci. Op 22 februari 1931 werd het te water gelaten en sindsdien is het in gebruik als opleidingsschip voor cadetten van de Italiaanse marine. Als boegbeeld heeft het schip een levensgroot beeld van de naamgever.

Er waren ook 'mooie' sleepboten te zien tijdens de SAIL-IN Parade. Met de klok mee:

• Stoomslepers Hugo (150 ipk) en Scheelenkuhlen (220 ipk), beide uit Zaandam, assisteren ms Eurodam (285 meter en ruim 86.000 gross tonnage) van de Holland America Line bij het afmeren in de Amerikahaven in Amsterdam. Dat was goed nieuws voor het Ceres Paragon Terminal, ze konden zich niet meer herinneren wanneer hier het laatste schip was afgemeerd. De loodsbotter ligt langszij bij de Scheelenkuhlen om de loods over te nemen. Het is tenslotte Sail ... !
• De stoomsleepboot Finland (1921) is de enig overgebleven stoomsleepboot uit de grote vloot van P. Smit Jr. uit Rotterdam. De boot vaart nu onder beheer van de Stichting Stoomsleepboot Finland te Rotterdam.
• De stoomsleper Furie werd in 1919 voor eigen rekening gebouwd bij Scheepswerf G. & H. Bodewes te Martenshoek. Na een lang en bewogen leven werd het schip in 1976 gekocht door de AVRO t.b.v. de opnames van de TV-serie Hollands Glorie, naar het gelijknamige boek van Jan de Hartog. Na het gereedkomen van de serie werd het schip verkocht aan de Gebr. Heisse te Zaandam en kreeg de naam Furie. In 1978 kochten de huidige eigenaren het schip. De activiteiten rond deze boot zijn ondergebracht in de Stichting Hollands Glorie te Maassluis. De provincie Zuid-Holland heeft de stichting erkend als officieel museum.
• De stoomsleepboot Noordzee werd in 1922 als zeesleepboot gebouwd in opdracht van Blohm & Vos A.G. te Hamburg bij de werf Janssen & Schmillinsky A.G. te Hamburg. Eind 1975 werd de boot verkocht aan Handelsonderneming A.C. Slooten te Wormer. In 1976 is het schip aangekocht door de huidige eigenaar, de heer C.P. Jongert uit Medemblik, die haar volledig restaureerde en herdoopte in Noordzee.
• De stoomsleper Adelaar, met op de achtergrond de Stoommeelfabriek 'De Vrede' in de Achtersluispolder, werd in 1925 gebouwd voor rekening van P. Boudewijns te Rotterdam bij N.V. werf Hubertina v/h. W.H. Jacobs Machinefabriek te Haarlem. P. Boudewijns was deelnemer in de stoomsleepdienst MAAS te Rotterdam en voer tot in de zestiger jaren met de ADELAAR als havensleepboot te Rotterdam. Uiteindelijk werd het schip in 1975 verkocht aan de familie van Gulik te Beverwijk, alwaar de boot nog immer in de vaart is, onder beheer van B. van Gulik.
• Stoomsleper Rosalie werd in 1873 gebouwd bij Fop Smit te Kinderdijk. Het is de oudste Europese en dus ook Nederlandse stoomsleepboot. Het schip voer als Den Briel tot 1924 bij de Torpedodienst van het Ministerie van Oorlog te Den Brielle en werd toen verkocht aan J.G. de Boer te Schiedam. Sinds het midden van de tachtiger jaren van de vorige eeuw is het schip in eigendom bij huidige eigenaren; M. & K. Steamcharters te Enkhuizen / Havelt.

Bron: VERENIGING STOOMVAART (vereniging tot behoud van authentieke stoomschepen)

Kapalperang Republik Indonesia 'Dewaruci' heeft bijzonder fraai houtsnijwerk bij de opbouw. Het deed me denken aan woningbouw in Indonesië. Na een dagje showen op de ra van de voormast staan de cadetten weer gewoon op het avondappèl.

Op 24 maart 1703 legde Piotr Mikhailovich (bij ons beter bekend als Peter de Grote) op de werf Olonets aan de Svir de kiel van het fregat 'Shtandart'. Zoals bekend had hij zich in 1697/98 in onder andere Zaandam en Amsterdam verdiept in de scheepsbouw. Samen met een zevental kleinere schepen, vormde de 'Shtandart' de basis voor de door Tsaar Peter de Grote gestichte Russische marine. In St. Petersburg werd in het voorjaar van 2000 de laatste hand gelegd aan de replica van de 'Shtandart'. Zaankanters hebben nog geholpen om een stel nieuwe zeilen voor dit schip te maken. En nu liep hij, wild om zich heen schietend, stuurboord langs. De kapitein had nog een intercom uit 1703 om met z'n bemanning te communiceren, door de honderden opstappers op dit ruim 30 meter lange schip werd al het uitzicht nogal beperkt ...

De Götheborg, eigendom van de Stichting SOIC AB, is een van de grootste houten zeilschepen ter wereld. Het is een replica van de Oost-Indiëvaarder met dezelfde naam, die in 1745 zonk. De bemanning werd gered, maar van het schip was verloren. In 1985 vonden onderzoekers de restanten van het wrak, daarop besloot men tot de bouw van een replica. In 2003 werd het te water gelaten, maar pas in 2005 werd het tuig volledig geïnstalleerd. Op de eerste reis werd de route gevolgd die de oorspronkelijke boot in de 18e eeuw naar China maakte. Uiteindelijk heeft het schip dus toch zijn oorspronkelijke bedoelde reis volbracht. De Götheborg wordt nu gebruikt voor onderzoek en als trainingsschip door de Zweedse marine.
Bron: Website Sail 2010

Op de marifoon: “Hallo havendienst, ik moet met grote spoed een passagier op de wal zetten”. Havendienst: “U kunt afmeren bij Paragon en daar een taxi bestellen”. Schipper: “Is dat bij dat kranen gedoe ?”
Het was tijden niet zo druk geweest bij het Ceres Paragon Terminal. De ss Elfin werd al omstreeks 09:00 uur van het Noordzeekanaal afgestuurd de Amerikahaven in. Daar lag ook het imposante cruiseschip 'Eurodam' van de Holland America Line. Normaal zou dit schip doorvaren naar het Passenger Terminal Amsterdam, maar dat was nu gereserveerd voor de Tall Ships van Sail. Een groot aantal deelnemers aan vloot van varend erfgoed, partyschepen en een aantal windjammers werd gedwongen de komst van de Sail-In parade af te wachten in de Amerikahaven.

Aan het einde van de dag arriveerde de Russische bark 'Kruzenshtern' uit 1926 op het IJ. Met zijn 114 meter is dit schip, op de Sedov na, het grootste nog varende zeilschip ter wereld. De stoffering op het IJ detoneerde natuurlijk bij dit schouwspel. Het decor was echter perfect; het station Amsterdam Centraal, gebouwd tussen 1881 en 1889 door architect P.J.H. Cuypers en ingenieur/architect A.L. van Gendt en de St. Nicolaaskerk (ook wel 'Kathedraal aan het IJ' genoemd), ontworpen door de architect A.C. Bleijs (1842-1912) en gebouwd tussen 1884-1887. Het schip werd later afgemeerd bij het futuristische Muziektheater en het Passenger Terminal Amsterdam.

Door: Cees Kingma
Beeldmateriaal: Archief Cees Kingma