In de inleiding van ‘Wieken en stoom’ geeft de auteur Cees Kingma een korte toelichting op de inhoud van het boek: Aan Waterland is de industriële revolutie voorbij gegaan. Niet omdat de tijd daar stil is blijven staan maar simpelweg omdat de nijverheid te kleinschalig was om van industriële revolutie te kunnen spreken. Ambachtelijk verledenWaterland kende een rijke verzameling van ambachten zoals bulloper, kaasmaker, lantaarnopsteker, scheepstimmerman of molenaar. Enkele ambachtslieden mechaniseerden hun werkwijze. Aan de Eilandsgracht in Edam stond een runmolen waar eikenschors werd gemalen voor de leerlooierij, er woonden en werkten veel schoenmakers in die buurt. Ieder dorp of stadje had z'n eigen meelmolen en de houtzaagmolen kwam, met enige vertraging, uiteindelijk ook in Edam en Purmerend in bedrijf. Er zijn zelfs stoommachines geplaatst. Maar grote bedrijven met meerdere stoommachines zijn er nooit geweest in Waterland. Fietsend of wandelend door Waterland valt het niet mee nog sporen van een industrieel verleden te vinden. Heel anders is dat in de aangrenzende Zaanstreek. Aan de oevers van de Zaan ontwikkelde zich in de 17de en 18de eeuw het grootste industriegebied van Europa. In het dorp Wormer werd één van de eerste stoommachines in de Zaanstreek geplaatst ter aanvulling op een bestaande windmolen. De eerste succesvolle stoommachines stonden bij oliefabriek De Liefde en papierfabriek De Eendracht in Wormer. Ook de kernen Jisp en Oost-Knollendam zijn belangrijke vestigingsplaatsen geweest voor de voorlopers van de huidige industriële grootmachten in de Zaanstreek. De industriewand aan de Zaan in Wormer is inmiddels één van de grote toeristische trekpleisters in Noord-Holland. Amsterdam-Noord, met dorpjes als Nieuwendam, Buiksloot, Schellingwoude en Durgerdam, behoorde tot 1921 nog tot Waterland. In dat jaar annexeerde Amsterdam het gebied aan de 'overkant van het IJ', voornamelijk om de nieuwe grootschalige zware industrie daar een plek te geven. Voor wonen dacht Amsterdam toch voornamelijk aan de zuidkant van het IJ. Dat veranderde echter sterk met de enorme uitbreidingen van de industrie in dat gebied. Veel arbeiders werden gehuisvest in de nieuwe woonwijken in Amsterdam-Noord. Ook de overige stadjes en dorpen in Waterland, zoals Purmerend, Landsmeer, Monnickendam en Edam en Volendam hebben veel arbeiders uit dat industriegebied opgevangen. In 'Wieken en stoom' worden een aantal belangrijke industrietakken beschreven. De ontwikkeling van die industrie en de relatie met omgeving zal daarbij worden toegelicht. Het accent ligt voornamelijk op de technische ontwikkelingen die van belang waren in het tijdperk dat menselijke arbeid werd vervangen door windmolens en later door stoommachines. Ook de zware industrie komt aan bod.
Dit boekje is er één uit de serie ‘Waar blijft de tijd Waterland’. In deze nieuwe serie van uitgeverij Waanders wordt de geschiedenis van Waterland schetsmatig uiteen gezet. ISBN 978–90–400–2212–8 Op de omslag:Het ms. Ulysses van de KNSM voor onderhoud in het dok bij de ADM. De sfeer uit het midden van de jaren zestig van de vorige eeuw is nauwkeurig vastgelegd door maritiem schilder, en oud KNSM machinist, Fred Boom. |
![]() | ||||||||||||||||||||||||
![]() | |||||||||||||||||||||||||
![]() | |||||||||||||||||||||||||
![]() | |||||||||||||||||||||||||
![]() | |||||||||||||||||||||||||
![]() | |||||||||||||||||||||||||
Enkele beelden uit Wieken en stoom;
| |||||||||||||||||||||||||
Text: Cees Kingma - april 2010 |
| ||||||||||||||||||||||||
![]() |