Het land van steenkool, spoorwegen en stoomlocomotieven

Monumenten van bedrijf en techniek in Noordoost Engeland

De industriële revolutie in Engeland is op te vatten als een serie regionale ontwikkelingen die elkaar steeds meer gingen verstreken. Het begon in de 18de eeuw. In de vallei van de Severn bij Ironbridge werd voor het eerst ijzer gemaakt met cokes en werd de eerste ijzeren brug gebouwd. In Birmingham waren Boulton en Watt actief bij de ontwikkeling van de stoommachine van een pompwerktuig voor mijnen tot een universele bron van bewegingskracht. In Derbeshire langs de rivier de Derwent ontstond de mechanische katoenspinnerij. Rond Manchester begon de ontwikkeling van het Engelse kanalensysteem.

Aan het begin van de 19de eeuw was in het Midden van Engeland een netwerk van kanalen en gekanaliseerde rivieren dat de nieuwe industriegebieden verbond met zeehavens als Londen, Bristol, Liverpool en Hull. De stoommachine vond toepassing in de textielindustrie en kreeg nieuwe toepassingen in de mijnbouw. Er was aan het begin van de 19de eeuw een technische en commerciële infrastructuur ontstaan die een groot aantal nieuwe ontwikkelingen mogelijk maakte zoals de komst van de spoorweg. De enorme technische ontwikkeling in Engeland verbaasde de talloze buitenlandse bezoekers. Maar Engeland kreeg ook te maken met de wet van de remmende voorsprong.

Het industriële verval sloeg ook als eerste toe in Engeland. Dat leidde er weer toe dat Engeland een van de eerste plek was waar activiteiten werd ontplooid tot behoud van technische en industriële monumenten. Engeland werd ook al in een vroeg stadium geconfronteerd met de mogelijkheden en onmogelijkheden van de herinrichting van de oude industrie- en havengebieden.

Dit jaar ging onze vakantiereis naar Northumberland, Durham, Cleveland en Nottingham. Northumberland en Durham zijn oude mijngebieden waar de steenkool vlak onder oppervlakte lag. De enorme productie van steenkool was de belangrijkste factor die de ontwikkeling van de stoompomp, de stoomlocomotief en een groot aantal innovaties in de zeescheepvaart uitlokte. Ik zal hier dat verhaal van deze wereldschokkende vernieuwingen vertellen mede aan de hand van overgebleven monumenten van bedrijf en techniek in Noordoost Engeland.

Door Jur Kingma - September 2005

1. De Tyne, de kolenrivier
2. Uitvinders en innovaties langs de Tyne
3. Bruggen en spoorwegen
1. Voorgeschiedenis: waggonways
2. De eerste stoomlocomotieven
3. George Stephenson
4. Bruggen over de Tyne
5. De kolenvaart was de bakermat van een belangrijke scheepsbouwindustrie
6. Herinneringen aan een groots verleden
7. Onze reis in de zomer van 2005
1. De borders; de grensgebieden van Engeland en Schotland
2. Het dal van de Tyne
3. Het dal van de Tees
4. Nottingham, de Newcomen Society summer meeting
5. Routekaart
8. Literatuur

Door de terroristenaanslagen in Londen was de sfeer in Engeland bedrukt geraakt. Bij de veerdienst in Hull was er echter geen enkele controle. Alle beambten waren mogelijk ingezet aan de Engelse kanaal havens. In Nederland was men paraat want op zondagmorgen kreeg ik om 10 uur een bekeuring omdat ik met 90 kilometer per uur met de caravan over de brug bij Zaltbommel reed. Weer thuis dus.

Wat heb ik tijdens deze reis geleerd?

• Dat enthousiaste vrijwilligers onontbeerlijk zijn voor het welslagen van restauratieprojecten
• Dat technische en industriële monumenten marketing nodig hebben en “kidfun”
• Dat er aanvullende bekostiging noodzakelijk is via zoiets als een Lottery Heritage fund
• Dat technische en industriële monumenten een belangrijke bijdrage aan de identiteit van een regio kunnen leveren
• Dat industriegebieden een nieuwe functie kunnen krijgen door de bouw van spectaculaire moderne gebouwen zoals SAGE

En dat Schotland en Engeland prachtig zijn.