Met Stoom

Nummer 40 - December 2001

Tijdschrift van de vereniging Zaans industrieel erfgoed

voorpagina Met Stoom nummer 40

Voor U ligt het laatste nummer van ons blad Met Stoom. Een moment om even stil te staan bij de geweldige prestatie, die door ons redactie team onder leiding van Jur Kingma is geleverd. Het eerste nummer ver­scheen in mei 1989 nog zonder de naam Met Stoom, want in het voorwoord deed de toenmalige voorzitter Albert Heeris een oproep aan de leden om mee te denken over een goede naam voor het blad, dat de op­volger was van onze Nieuwsbrief. Het tweede blad, dat in december 1989 verscheen had al de naam Met Stoom, dus men was or snel in geslaagd een passende naam te vinden.

Ook toen al zaten Jur Kingma en Wikje van Ritbergen-Siewers in de re­dactiecommissie; zij zijn er dus 12 jaar onafgebrokon mee bezig geweest. Een fantastische prestatie, waarvoor we hen veel dank verschuldigd zijn. Onze dank is onderstreept door Wikje op de ledenvergadering van 20 oktober j.l. tot lid van verdienste te benoemen. Jur Kingma behoorde al tot de ereleden. De overige redactieleden t.w. Albert Boes, Cees van Dal­sum, Joop Dozzi, Peter Marcuse en ook Jan van der Lingen die de verzending verzorgt, hebben we op de ledenvergadering met een kleine at­tentie bedankt voor hun vele werk.
In de loop van deze 12 jaar zijn veel onderwerpen over het Zaans indutrie erfgoed aan de orde geweest van een groot aantal journalisten en deskundigen, die op boeiende wijze verslag deden. Vooral ook voor de themanummers, die we samen met het blad ‘Anno’ hebben uitgegeven is veel waardering geweest.

Vanaf maart 2002 ontvangt u het nieuwe tijdschrift ‘Zaans Erfgoed’, waarin nog breder alle facetten van de Zaanse cultuur-historie aan de orde zullen komen. Het nieuwe blad wordt tussen de 40 en 48 pag. met 8 pagina’s full color. De nieuwe redactie bestaat uit een groot aantal deskundigen zoals Jan Pieter Woudt (eindredaotie), Alice van Diepen, Rob Lengers (Gem. Archief), Wim Wester (Vr. Z.H.), Hein Dik (red. VNU), Wietske van Soest (red. VNU), Fokelien Renckens (Zaans Museum), Wikje van Ritbergen (ZIE) en Henk van ’t Loo (fotored.)

Om een zo breed mogelijk aanbod van artikelen te krijgen zal de mdewerking gevraagd worden van alle overige cultuurhistorische verenigingen en clubs in de Zaanstreek en Oostzaan. Het eerste nummer zal u hopelijk verrassen qua inhoud en vormgeving, zodat u blij bent dat u lid bent van onze vereniging.

In dit laatste nummer van Met Stoom vindt u erg veel informatie over stoomaandrijving in de Zaanstreek. Ook het molenmuseum heeft daarop ingehaakt met een boeiende tentoonstelling. Namens het bestuur van onze vereniging wil ik iedereen bedanken, die in de loop der jaren op wat voor wijze dan ook aan ons blad heeft meegewerkt.

Wij wensen u veel leesplezier met dit nummer van Met Stoom.

Joop Knijnenberg
Voorzitter vereniging Zaans Industrieel Erfgoed

Bij de voorplaat

In de Zaanstreek zijn behalve in schepen geen stoommachines behouden gebleven. In Noord-Holland zijn nog op drie plaatsen werkende stoommachines te bewonderen: het stoommuseum De Vier Noorder Koggen in Medemblik, het stoom­gemaal in Halfweg en het gemaal De Cruquius in Heemstede. In Medemblik en Halfweg wordt nog regelmatig ‘gestoomd’. De stoomcilinders van de Cruquius worden niet meer door stoom in beweging gebracht maar hydraulisch aangedreven.

De Cruquius is een van de drie - voor die tijd gigantische - stoomgemalen, die de Haarlemmermeer hebben drooggema­Ien in het midden van de negentiende eeuw. De Haarlemmermeer had ook drooggelegd kunnen worden door ruim honderd windmolens. Maar Koning Willem I drong er sterk op aan dat er stoommachines zouden worden gebruikt. Met name ook om te laten zien wat er met stoom mogelijk was. Het werd zo ook een prestige-object voor Nederland. De Nederlandse onderzoekcommissie koos voor stoommachines die waren ontwikkeld om tinmijnen in Cornwall droog te pompen. De la­gedruk cilinder van de Cruquius is de grootste stoomcilinder die ooit is gegoten. Het gemaal werd in 1933 stilgelegd en is sindsdien een monument; tegenwoordig zelfs een ‘landmark in the history of engineering’. De twee andere gemalen, Lynden en Leeghwater, zijn na vele moderniseringen nog in gebruik om de Haarlemmermeer en Schiphol droog te houden.

De voorplaat van het interieur van gemaal De Cruquius is gemaakt door Peter Marcuse.

Inhoud

---------------
MBTZ Logo