De jaren zeventig waren turbulente jaren voor de Zaanse maak-industrie. Grote bedrijven, die jarenlang de oevers van de Zaan hadden gedomineerd, sloten van de een op de andere dag hun deuren. Werknemers raakten hun baan kwijt en monumentale panden kwamen leeg te staan. Een groep jonge enthousiaste Zaankanters verenigde zich om te kijken wat er nog te redden viel. De Zaanse houtbouw en industriemolens hadden reeds hun mecenas: Vrienden van het Zaanse Huis (In 1961 als Vereniging Vrienden van de Zaanse Schans opgericht) en de Vereniging De Zaansche Molen uit 1925. Op diverse plaatsen in de wereld werd veelal met passie, en soms ook met heel technische en bouwkundige kennis, getracht beeldbepalende panden en architectuurstromingen uit de industriële bloeitijd te bewaren.
In september 1979 en in juni 1980 plaatste Marie-Louise Tiesinga-Autsema een oproep in Anno 1961 (het blad van de Vrienden van het Zaanse Huis) en vroeg aan belangstellenden in industriële archeologie om zich te melden. Ze schreef toen dat het ging om behoud van gebouwen, met herbestemming, het zichtbaar maken van productieprocessen, oral history en het bewaren van bedrijfsarchieven.
In de loop van 1980 werd een werkgroep Industriële Archeologie Zaanstreek gevormd. Leden waren: Dr. H. van Brederode, Ir. E.B. van Gelder, S. de Jong, drs J.Kingma, K.Kok, dr E.H.Meursing, B.F.M. van Roode, T.Smit, drs G.H.L.Tiesinga en mevrouw Tiesinga-Autsema.
Op de vergadering van 3 september 1980 werd er gekozen voor een verenigingsvorm: Vereniging tot behoud van Monumenten van Bedrijf en Techniek in de Zaanstreek(MBTZ).
In de oprichtingsakte van MBTZ werden de initiatiefnemers vermeld: Mw Tiesinga-Autsema en de heren van Gelder, de Jong, Kok, Meusing, van Roode en Tiesinga. K(laas) Kok werd, gezien zijn brede kennis van een aantal productieprocessen van Zaanse bedrijven, Coördinator Produktietechnieken. MBTZ verzorgde een 3 à 4 keer per jaar verschijnend tijdschrift, eerst onder de naam 'Nieuwsbrief' en sinds 1989 'Met Stoom'. Klaas Kok verrichtte diverse redactionele werkzaamheden voor deze publicaties en schreef veel artikelen over de procestechnieken van verschillende Zaanse bedrijven. De vereniging beschikte over een kantoor/archiefruimte aan de Boschjesstraat in Koog aan de Zaan. Het is zeer aannemelijk dat Klaas Kok geënthousiasmeerd is door Dr. E.H. Meursing, hoofd van het laboratorium van Cacao De Zaan en algemeen erkend expert op het gebied van cacao en cacaoproducten. Meursing heeft veel onderzoek gedaan, in zijn werk bij Cacao De Zaan en daarbuiten, en daarover gepubliceerd. Hij behoorde ook tot de initiatiefnemers van MBTZ. Klaas Kok werkte vanaf eind jaren vijftig als chef technische dienst bij Cacao De Zaan. Zie hieronder voor een beschrijving van de opleiding en carrière van Klaas Kok.
Door z'n technische achtergrond was hij de ideale persoon om het logo van de MBTZ te ontwerpen. Hij kon met trots vertellen welke symbolen van de Zaanse industrie daarin waren terug te lezen. In 1989 verscheen het eerste nummer van ‘Met Stoom’, het blad van MBTZ. Klaas zat in de redactie. Hij had de naam 'Met Stoom' bedacht. De naam moest uitdrukken dat MBTZ zich richtte op de periode na de windkracht.
Klaas Kok heeft z'n leven lang een brede interesse getoond in de techniek. Na een brede algemene ontwikkeling op de Rijks Hogereburgerschool (HBS) vervolgde hij z'n opleiding op de Middelbaar Technische School. Eerst in de afdeling Werktuigbouwkunde, later gevolgd door een tweede studie Vliegtuigbouwkunde. Met de opgedane kennis haalde hij vrij gemakkelijk zijn zweefvliegbrevet maar z’n brood heeft hij in de vliegtuigindustrie nooit verdiend. Het bleef een hobby en daarom werd hij wel lid van een zweefvliegclub.
Direct na de Tweede Wereldoorlog kwam hij, als assistent bedrijfsleider, in dienst van de Pellerij Mercurius aan de Veerdijk in Wormer. Hij kon in 1957 een mooie financiële promotie maken door als chef tekenkamer te beginnen bij de Cacaofabriek De Zaan in Zaandijk. Het bedrijf kende een ongekende bloei, het personeelsbestand groeide tot 360 medewerkers. Binnen korte tijd werd Klaas chef van de gehele technische dienst. Daarnaast was hij een aantal jaren commandant van de Vrijwillige Brandweer van Cacao de Zaan.
In De opleiding en carrière van Klaas Kok vindt u een overzicht van de opleidingen en de loopbaan van Klaas Kok.
In de MBTZ NieuwsBrief van november 1982 bracht het bestuur de leden, aan de vooravond van de Algemene Ledenvergadering van 29 november 1982, op de hoogte van de belangrijkste zaken waarmee het bestuur en secties zich het afgelopen jaar hadden beziggehouden. Het bestuur werd gevormd door:
In de rubriek 'Uit de secties - verslagen van de coördinatoren' gaf Klaas Kok onder de titel Produktietechnieken een overzicht van de aktiviteiten waarmee deze 'sectie' zich zoal bezighield.
In nr. 9 van Met Stoom van maart 1992 schreef Klaas Kok het artikel De cacao-industrie in de Zaanstreek. Natuurlijk beschreef hij ook kort de andere cacaofabrieken in de Zaanstreek. Maar de meeste aandacht ging uiteraard uit naar zijn grootste hobby: De historie van Cacaofabriek de Zaan B.V.
In nr. 10 van Met Stoom van juli 1992 vervolgde hij die geschiedenis onder de titel De historie van Cacaofabriek 'De Zaan' (deel 2)
Op 30 april 1995 is Klaas Kok overleden. Joop Knijnenberg, voorzitter van MBTZ, schreef in Met Stoom nr. 20 / Anno 1961 nr. 135 van augustus 1995 een In memoriam waarin hij uitgebreid in ging op de verdiensten van Klaas Kok voor de Vereniging tot Behoud van Monumenten van Bedrijf en Techniek in de Zaanstreek en als lid van de werkgroep Zaans Museum.
Joop Knijnenberg schreef bij het verlenen van het erelidmaatschap en de gouden speld in 1992: Klaas is niet alleen twaalf jaar bestuurslid geweest van onze vereniging, maar heeft in die tijd ook gezorgd voor het archief van MBTZ en dat zeer secuur bijgehouden door alle foto’s, tekeningen en historische bedrijfsstukken te catalogiseren. Wij zijn hem zeer dankbaar voor zijn vele werk, want daardoor zijn de stukken weer op de juiste plaats terug te vinden.
Brochure met bedrijfsinformatie van N.V. Koninklijke Pellerij Mercurius voorheen Gebroeders Laan, zoals die vanaf eind jaren vijftig werd uitgereikt tijdens het werven van nieuw personeel. In de inleiding wordt daarover opgemerkt: Wij hopen dat dit boekje u behulpzaam zal zijn bij het binnentreden in onze bedrijfsgemeenschap, waarin u uw taak zult gaan verrichten.
Opmerkelijk is de alinea: Het wekelijkse rantsoen Tenslotte nog een materiële kwestie, die u ongetwijfeld zal interesseren. Opdat u er zich ook persoonlijk van kunt overtuigen, dat de goede naam, die onze produkten genieten, niet ten onrechte bestaat, kunt u wekelijks gratis een van onze produkten mee naar huis nemen, waarbij de keuze geheel aan uzelf wordt overgelaten.
In 1947 verscheen er een speciale uitgave van Laan's Mededelingen, maandblad der personeelsvereniging Gebroeders Laan, Wormerveer: 1902 - 1947 Aan onze jubilerende directeur.
Mr. Dr. G.A.W. ter Pelkwijk, President-Commissaris, zei in zijn inleiding:
Aan onze fabriek, door de Gebroeders Laan 54 jaar geleden opgericht, is 23 September a.s. de Heer F. W. Bloemendaal 45 jaar verbonden. Gaarne grijp ik dit feit aan om in het blad van de personeelsvereniging van oprechte belangstelling te doen blijken. Na een harde leerschool, geleidelijk met een meer verantwoordelijke taak belast, is in 1916 de Heer Bloemendaal, tegelijk met de Heer A. J. E. Ferf, tot Directeur benoemd van de inmiddels tot een naamloze vennootschap omgezette zaak, welke reeds in 1899 het eervolle praedicaat Koninklijke had verworven. En thans in 1947 is de Heer Bloemendaal nog steeds de man, die met toewijding, zijn beste krachten zich geeft aan onze Mercurius, v.h. Gebr. Laan.
Natuurlijk ontbrak het gebruikelijke gedicht niet. Het eerst couplet luidde:
Vijftig jaar van Gortproducten Veertig haast in Havermout Door Gebroeders Laan begonnen En door anderen voortgebouwd
Steeds opnieuw vindt de voedselindustrie nieuwe producten uit. En iedere keer moet de consument tot de aanschaf worden overgehaald. Zo ging dat ook met de gort van N.V. KONINKLIJKE PELLERIJ MERCURIUS v/h GEBROEDERS LAAN. Een kookkunstenaar werd uitgenodigd enkele recepten te schrijven. En daar verscheen Voor Fijnproevers.
Een expert op culinair gebied, Rie Steenbergen, heeft deze recepten voor ons samengesteld; zij geven steeds een goed resultaat. Probeert U het eens en U zult tevreden zijn over de resultaten en bemerken hoe eenvoudig de bereiding er van is.
En dan verder:
GRUTTERSWAREN Alleen al in de naam schuilt een begrip, dat de huisvrouw van deze tijd kippenvel bezorgt.
Fabrikanten zullen het tegenwoordig wel laten hun potentiële cliënten zo te benoemen ... huisvrouw ...! Nog afgezien van al die kokende huismannen tegenwoordig.
In ieder geval een heel charmant werkje, in vergelijking met de gelikte kookboeken die tegenwoordig op de markt komen.
T.g.v. het 75-jarig bedrijfsjubileum van Cacao de Zaan verscheen er op 3 april 1986 speciale uitgave van Zaanklok, het personeelsblad van cacaofabriek de Zaan b.v.
Research: ing. K. Kok, tekst: C. van Dalsem, coördinatie: D. Vonk
Heel eervol is natuurlijk de vermelding op pagina 32:
Aan de totstandkoming van deze jubileumuitgave hebben een aantal Zaanemployés meegewerkt. Zonder aan hun inzet te kort te doen willen wij, naast onze dank aan hen, in het bijzonder onze erkentelijkheid betuigen aan de heer ing. K. Kok voor het door hem geheel belangeloos uitgevoerde tijdrovende onderzoek in de historie van ons bedrijf, op grond waarvan dit nummer werd samengesteld.
Opgemaakt door Cees Kingma - December 2020