Daarom de Zaanstreek

Daarom de Zaanstreek

Peter Roggeveen, Klazien Hartog, José Pietens, Pascal Weidner

Voorwoord

De Zaanstreek laat zich niet zo gemakkelijk in een paar zinnen beschrijven. Daarvoor is de streek te gevarieerd, te veelzijdig. De bedrijvigheid op de Zaan, de stilte van de veenweidegebieden, de drukte in het centrum van Zaandam en de rust van een dorp als Jisp of Oostzaan, allemaal totaal verschillende gezichten van de Zaanstreek. Industriële bedrijvigheid langs de Zaan en op de bedrijventerreinen gaan hand in hand met landelijke rust en weidse vergezichten. Feitelijk is de Zaanstreek een conglomeratie van dorpen die soms letterlijk in elkaar overlopen, als kralen aan een ketting. En al die plaatsen hebben hun eigen charmes en eigenaardigheden. Waar vind je een dorp als Assendelft met z'n fraaie stolpen dat zich met zijn lengte van bijna acht kilometer het langste lintdorp van Nederland mag noemen? En waar vind je een dromerige enclave als Haaldersbroek waar auto's taboe zijn?

Naast de vele variatie is de streek ook een uitgestrekt gebied. Van het zuidelijkste punt van Oostzaan naar het uiterste noorden, naar Spijkerboor, is een behoorlijk eind, zeker op de fiets. Er valt in dat uitgestrekte gebied veel moois te zien. Veel natuurschoon ook. De reeks panden in de Gortershoek in Zaandijk en in de Kerkbuurt in Westzaan hebben de status van beschermd dorpsgezicht en de complete gevelwand van de fabrieken langs de Zaan in Wormer staat op de lijst van rijksmonumenten. En dan is er nog de Zaanse Schans, het wereldberoemde openluchtmuseum waar jaarlijks meer dan één miljoen bezoekers zich vergapen aan de molens en de Zaanse houtbouw. Door de molens groeide de Zaanstreek in de 17e en 18e eeuw uit tot het grootste industriegebied van West-Europa. 'Geen beter middel van bestaan dan houtzagen aan de Zaan', luidde destijds het credo. In die voorbij eeuwen genoot de streek ook internationaal aanzien door de scheepsbouw. Op buitenlandse bezoekers maakte de Zaansteek ook vroeger grote indruk. Verbazing en verwondering wisselden zich af bij het zien van de honderden wiekende molens, de houten huizen in verschillende kleuren, de smalle paden, de bruggetjes over de wegsloten en de bedrijvigheid op en langs de Zaan.

Ook in vroeger eeuwen gold voor buitenlanders de Zaanstreek als een populair dagtochtje. Een mooie trip vanuit Amsterdam naar Zaandam over het IJ, om 's avonds weer terug te keren naar de hoofdstad. Dat deed ook keizer Napoleon Bonaparte die in 1811 Zaandam aandeed en staande op de Dam, met uitzicht op de Voor- en Achterzaan, vol verbazing 'Sans pareil' zou hebben geroepen. Zonder weerga, inderdaad.

Claude Monet stak eveneens zijn bewondering voor de streek niet onder stoelen of banken. De beroemde Franse impressionist verbleef in de zomer van 1871 vier maanden in de Zaanstreek en schilderde in die korte tijd niet minder dan 24 landschappen. "Zaandam is wel bijzonder opmerkelijk en er is genoeg te schilderen voor een heel leven", schreef hij in een brief aan het thuisfront. Kortom: de streek is de moeite meer dan waard en mag gezien worden. Toch zal een Zaankanter zich niet zo snel op de borst kloppen over de schoonheid en veelzijdigheid van zijn eigen streek. Een loflied aanheffen ligt niet in z'n aard. In de ooit zo 'rooie' Zaanstreek heeft men niet veel op met dikdoenerij. 'Doe maar gewoon' is het parool.

Drs. Peter F. Roggeveen
Zaankanter, geboren en getogen,
auteur van diverse boeken over de Zaanse streekhistorie

Inleiding

De Zaanlanden. Met die naam werd in vroeger eeuwen de Zaanstreek aangeduid. De benaming 'Zaanstreek' raakte pas later, in de 18e eeuw in zwang. Het is geen eenvoudige opgave om te trachten in één uitgave een totaalbeeld te geven van de streek. Niet verwonderlijk, want de streek kent een veelheid aan dorpen en buurtschappen die verenigd zijn in drie zelfstandige gemeenten die in sociaal-economisch opzicht samenhang vertonen, maar bestuurlijk hun eigen boontjes doppen.

Zaanstad is de grootste gemeente, in 1974 ontstaan door de samenvoeging van de gemeenten Zaandam, Koog aan de Zaan, Zaandijk, Wormerveer, Krommenie, Assendelft en Westzaan.

Daar horen de buurtschappen Haaldersbroek, Nauerna, Oostknollendam en Krommeniedijk ook nog eens bij. Ook Wormerland is een fusiegemeente, ontstaan in 1991 door de samenvoeging van Wormer, Jisp en Wijdewormer, inclusief de buurtschappen Oostknollendam, Spijkerboor, Neck en de Bartelsluis. En dan is er uiteraard nog Oostzaan, de kleinste van de drie gemeenten in de Zaanstreek, maar wel degene die zijn zelfstandigheid door de eeuwen heen heeft weten te behouden.

De Zaanstreek is in vele opzuchten een bijzondere streek. Tal van facetten en onderwerpen uit heden en verleden passeren in het boek de revue, waarbij ook een link wordt gelegd tussen de huidige economische gang van zaken en de vroegere broodwinning in de verschillende delen van de streek. In onze uitgave 'Daarom, de Zaanstreek' nemen wij u graag mee op reis door de Zaanstreek. Al is het nagenoeg onmogelijk om alle rijkdom van de streek tot in detail in woord en beeld te vangen. Toch weten wij zeker dat dit boek uw geheugen zal opfrissen of op zijn minst nieuwsgierig maakt naar de geschiedenis, de bewoners en de vele wetenswaardigheden van de streek. Zodat u net als wij op een onverwachte ontdekkingsreis gaat en tot de conclusie komt dat het in de Zaanstreek goed toeven is.

WEAN B.V.
Uitgever Daarom!

UITVOERING BOEK:

Uitvoering/Formaat:Hardcover, 25,5 x 23,5 cm
Aantal pagina's:224
Tekst:Peter Roggeveen, Klazien Hartog, José Pietens, Pascal Weidner
Lay-out:Evelien Philips
Coördinatie:Peter Roggeveen, Evelien Philips
Eindredactie:Peter Roggeveen
Fotografie:Peter Sabelis Fotografie,
Stichting Westzaanse Digitale Beeldbank, Dune Reclamebureau, CKK Partners bv, Henk van 't Loo, Bart Homburg
ISBN:90-77914-03-X
Uitgever:WEAN B.V., Maastricht