Jaap Stellaart 1920 - 1992

De blinde ziener in een oceaan van licht

Voorwoord

Dit overzicht van leven en werk van Jaap Stellaart (1920-1992) is tot stand gekomen als afscheidsgeschenk en als hommage aan een kunstenaar, die op het (inter)nationale kunstpodium te zeer ondergewaardeerd is gebleven.

Als direkteur van Kunstcentrum Zaanstad afscheid nemen kan naar mijn mening niet beter dan met een boek, waarin mijn behoefte aan het verspreiden en verzamelen van kunst gesublimeerd is in de aandacht voor de persoon en het oeuvre van Stellaart. Zijn werk vormt de kern van mijn omvangrijke collectie die ik vanaf mijn 13e levensjaar bijeen bracht en ik beschouw hem als één van de belangrijkste na-oorlogse, experimentele kunstenaars.

Dit kenbaar gemaakt heeft mijn bestuur mij de gelegenheid gegeven deze wens te realiseren. Daarnaast werd deze uitgave mogelijk gemaakt door de enthousiaste en stimulerende medewerking van de familie Stellaart auteur Henk Heijnen, fotograaf Anton van Daal, vormgever Gijs Dragt, uitgeverij Van Spijk en drukkerij Kwak & Van Daalen & Ronday. Zonder hen en dankzij de financiële ondersteuning van een aantal particuliere en institutionele subsidiegevers zou realisatie van dit prachtige en omvangrijke boek niet mogelijk zijn geweest.

Ik beschouw dit boek als een eerbetoon aan alle kunstenaars en kunstliefhebbers waarmee ik de afgelopen tientallen jaren in contact ben gekomen en hoop dat het de appreciatie voor (abstracte) beeldende kunst in het algemeen en voor het werk van Jaap Stellaart in het bijzonder stimuleert.

Jan de Bruin

Inleiding

De kunstenaar Jaap Stellaart wilde iedereen bereiken met zijn kunst maar deinsde terug voor de grote kunstwereld met haar tentoonstellingen, openingen, verplichtingen en prestatiedruk. Zijn gevoelige natuur raakte op drift door geestelijke crises. Een paar keer werd Stellaart opgenomen omdat de spanning tussen de behoefte zich te uiten en de noodzaak zich af te zonderen hem te veel werd. Later streefde hij er naar 'niets te moeten', maar zijn kunst bleef opzien baren. Meerdere keren in zijn leven wees hij de weg naar het succes af, ten gunste van een kunstenaarsleven in de marge. Hij werd geslagen met zoveel talent dat hij er onder gebukt ging. Het deed hem wankelen en vallen, maar liet hem ook boven zichzelf uitstijgen. Stellaart was zachtaardig, innemend, in zich zelf gekeerd, onhandig, soms kwaad, egocentrisch en onbeschoft. Zijn dwarse natuur en zijn feilloze intuïtie hielden elkaar in evenwicht. De opvattingen die hij verkondigde waren voor velen provocerend, hoewel ze raakten aan eeuwige waarheden. Het is onmogelijk om een eenduidig beeld van de kunstenaar Jaap Stellaart te schetsen, omdat zijn streven ambigue was. In alle aspecten van leven en kunstenaarschap bevond hij zich in een tweespalt.

Dit boek laat u kennis maken met een onbekende kunstenaar die zich veel moeite heeft getroost onbekend te blijven, ondanks het feit dat hij zijn oeuvre met overtuiging naar buiten bracht. Had Stellaart weet gehad van dit boek, dan had hij het afgewezen - maar hij was er ook blij mee geweest. Zijn vriend en promotor Jan de Bruin werd door Stellaart geprezen en gewantrouwd. De Bruin kocht in de loop der jaren tientallen van zijn werken. Op een dag trof hij de kunstenaar in de achtertuin bij een groot vuur. Glimlachend maakte Stellaart een aanvang met het vernietigen van zijn kunstenaarsverleden. Met zachte dwang trok De Bruin een aantal zaken uit de handen van Stellaart. Het waren de recensies, catalogi en documenten die dit boek haar basis gaven, Deze uitgave wil een waarheidsgetrouw verslag zijn van het intense leven van de mens en kunstenaar Jaap Stellaart. Bij alle dubbelzinnigheid die Stellaart aankleefde, was één ding altijd aanwezig: de originaliteit, die elk schilderij en iedere tekening en tekst haar unieke glans geeft. Al lezend en kijkend zult u kennis maken met de bijzondere vergezichten van schilder, dichter, denker, ziener en zoeker Jaap Stellaart.