Kijk op Kanaalzone

Kijk op Kanaalzone

Economische motor van Zaanstad

Route Erfgoed Noordzeekanaal wil
industriële erfstukken bekend maken

Wat hebben cultuur en economie gemeen?

De Kanaalzone is een belangrijk fenomeen in de economie van Zaanstad, maar de Kanaalzone staat niet alleen voor economie. In deze krant staat cultuur centraal. 'Wat hebben cultuur en economie gemeen?' zult u denken. In elk geval dat beide een plaats hebben in integraal gemaakte plannen van de gemeente rondom de Kanaalzone. In deze krant geven we het woord aan mensen die met deze combinatie van economie en cultuur bezig zijn.

'Inpassen industrieel erfgoed
altijd een fascinerend proces'

De Kanaalzone herbergt meer dan bedrijven alleen. De sporen van industrie en bedrijvigheid uit het verleden zijn ruim voorradig in en om de Kanaalzone. Dat wordt bewezen door de totstandkoming van de Route Erfgoed Noordzeekanaal, die vanaf volgend jaar meer toerisme naar het Noordzeekanaalgebied gaat trekken. Wie geïnteresseerd is in het industriële erfgoed, kan in het Noordzeekanaalgebied zijn hart ophalen.

'In heel Europa leeft de behoefte om de industriële geschiedenis zichtbaar te houden', weet Hildebrand de Boer, voorzitter van de Stichting Industriecultuur Nederland (SIN). De Boer is betrokken bij de totstandkoming van de Route Erfgoed Noordzeekanaal, een toeristische route die de bezoeker aan het Noordzeekanaalgebied en omgeving, van Amsterdam tot aan de Zeesluizen, langs de mooiste industriële monumenten leidt.

Versterken van de identiteit

De Route Erfgoed Noordzeekanaal maakt deel uit van het EU-project 'European Route of Industrial Heritage' (ERIH). In elk van de veertien deelnemende landen wordt een erfgoedroute opgezet. De Boer: 'Dat zijn veelal gebieden met een flinke industriële geschiedenis, denk aan industriesteden in Groot-Brittannië, Duitsland, Frankrijk, België.' De neergang van de oude industrie betekent dat er nieuwe kansen zijn voor de industriële gebouwen en complexen. 'Maar ook dat er vaak behoefte is aan het behouden of versterken van de identiteit van zo'n gebied. Dat kun je bij uitstek doen door het opnieuw gebruiken van industrieel erfgoed.'

De erfgoedroute is een netwerk van plaatsen die een goed bewaard industrieel verleden hebben. 'Gebouwen die niet alleen maar geschiedenis hebben, maar waar nu ook van alles aan de hand is. De gebouwen worden herbestemd, of liggen in een omgeving die ontwikkeld wordt. De vraag is steeds hoe je dat industriële erfgoed uit de voorbije decennia kunt inpassen in de huidige maatschappelijke ontwikkelingen. Dat is altijd een fascinerend proces', aldus De Boer.

Toren langs de Zaan

'Dat soort plaatsen wordt spannend doordat je van de bestaande omgeving minstens delen wilt behouden', beaamt Peter van Delft, afdelingshoofd Programmamanagement van de dienst Stad (Zaanstad). Van Delft maakt namens Zaanstad deel uit van de projectgroep die de Route Erfgoed Noordzeekanaal ontwikkelt. 'Neem de Verkadefabriek. Een bedrijf met een fascinerend verleden, een merk dat de Zaanstreek mede gezicht gaf. Verkade was een van de eerste bedrijven die in de gaten had hoe je een sterk merk kan opbouwen. De fabriek met de bekende toren langs de Zaan is een prachtig stuk architectuur uit verschillende perioden.'

Zaanstad is dan ook sterk betrokken bij de nieuwe invulling van het complex. 'We hebben een investeerder gevonden die geïnteresseerd is: dit soort panden is enorm gewild bij startende ondernemers.' Ook is het gelukt om een nieuwe bestemming te vinden voor het pand De Adelaar in Wormerveer. Dat pand wordt nu met steun van de gemeente en de provincie gerestaureerd.

Grote, lege fabrieken

Het Hembrugterrein is op dit moment de 'hot spot' van architectuurminnend Nederland. Het hele verenigings- en vergadercircuit lijkt er wel op werkbezoek te komen. Van Delft: 'Daar heb je van die grote, oude, lege fabrieken waarin de tijd lijkt te hebben stilgestaan. Om daarin rond te dwalen is heerlijk, net alsof je een jongensboek binnenstapt.'

De Vrede
De Vrede

Als de 'juwelen' van het industriële erfgoed professioneel ontsloten worden voor het grote publiek, dan ziet Van Delft veel belangstellenden uit binnen- en buitenland naar het Noordzeekanaalgebied komen. 'Het heeft ook met nostalgie te maken, de link naar het verleden, naar de plekken waar onze ouders werkten. Dat spreekt brede lagen van de bevolking aan. De kunst is om aan de ene kant die sfeer te bewaren en de gebouwen toch een nieuwe functie te geven.'

Eenvoudig is dat lang niet altijd. Hergebruik van (delen van) bedrijfscomplexen kan op allerlei bezwaren stuiten. De financiële haalbaarheid bijvoorbeeld. Van Delft: 'Het gaat er om dat je gezamenlijk de intrinsieke waarde ziet van dat vervallen ding. En de potentiële gebruikswaarde. Dan blijkt er vaak wei een manier te zijn.' De Boer: 'Een oude fabriekshal wordt veelal gezien als belemmering voor de , ontwikkelingen, terwijl het juist vaak een aanjager en vormgever kan zijn. En dat hoeft niet alleen voor gebouwen te gelden. Een fabriekscomplex waar oude kabelgoten lopen, of een netwerk van oude spoorrails, dat is prachtig om iets mee te doen. Veelal worden juist dat soort elementen als eerste weggesloopt. Waarom zou je ze niet even rustig laten zitten en kijken of er een plan te maken is? Je kunt ze altijd nog weghalen.'

Kostenpost of vertrekpunt

Waarom zijn dergelijke ontwikkelingen van belang voor ondernemers? Stel die vraag aan De Boer, en hij komt pas echt op dreef. 'Behoud van bestaande waarden wordt in eerste instantie veelal als een kostenpost gezien, een probleem. Terwijl je het juist als vertrekpunt kunt zien. Als je het op die manier oppakt, hoeft het helemaal niet duurder te zijn om bestaande cultuurhistorische waarden in je bedrijfsvoering op te nemen. Met de uitstraling van de plaats waar je gevestigd bent, kun je in een aantal gevallen je bedrijf afficheren. Er is een aantal bedrijven dat behoefte heeft aan een inspirerende omgeving om in te werken. Het is niet voor alle bedrijven interessant, maar wel voor meer dan je zou denken.'

Alle locaties van de Route Erfgoed Noordzeekanaal (zoals het Hembrugterrein, de Vrede, Verkadeterrein, Zaanse Schans, De Adelaar en de Lassiefabrieken in Wormer) zijn goed over het water bereikbaar, evenals per fiets of met het openbaar vervoer. Over verkeersborden en verwijzingen langs de openbare weg wordt nog gesproken. De website (www.erih.nl/nzk) is in aanbouw en komt in de loop van dit jaar in de lucht.

UITVOERING:
Uitgave:Gemeente Zaanstad
Teksten:Mark Westerbeek, Tekstpakhuis Westzaan
Omvang:7 pagina's
Oplaag:3000
Formaat:30 x 42 cm