Portret van de Zaan

Flaptekst

Anders dan de Rijn of de Maas, is de Zaan een echt Hollandse rivier. In formaat en uiterlijk kan deze waterloop aanspraak maken op een typisch Hollands karakter: geen records wat betreft lengte, diepte of stroomsnelheid, wel mede door mensenhanden ontstaan; geen machtige, gezwollen rivier of een liefelijk bergstroompje, maar wel een waterweg te allen tijde nuttig voor haar oeverbewoners.

Fotograaf Con Mönnich portretteerde de vele facetten van deze karakteristieke Hollandse rivier met zijn dammen, sluizen, molens, huizen en bruggen. Het oog van zijn camera heeft de Zaan als het ware gevangen in rechthoeken, waarin de gebogen lijnen een eigen spel spelen.

Kees Post penseelde de hoogtepunten in de geschiedenis van deze rivier en voltooide daarmee het portret, al was het alleen omdat achter elk gezicht een geschiedenis schuil gaat - en zeker voor de Zaan geldt dat het aanzien van vandaag in hoge mate bepaald is door gebeurtenissen en menselijk ingrijpen uit het verleden.

Inleiding

De Zaan is wellicht de meest Hollandse van alle rivieren in ons land. De geschiedenis van het ontstaan en de ontwikkeling van deze relatief kleine waterloop wijst onverbiddelijk in de richting van deze conclusie. Over de herkomst van de naam Zaan bestaat geen zekerheid. De oudste bronnen waarin sprake is van Sadne of Sagnem wijzen in elk geval op begrippen als "veenachtig", "drassig", en het gebied van de Zaan kan zeker met deze woorden worden gekarakteriseerd. Over de Zaan en de Zaanstreek gaat dit boek.
Het is, zoals de titel aangeeft, een portret. Geen fijngetekend portret met een overvloed aan bijzonderheden, maar een portret opgebouwd met behulp van enkele grote lijnen - een impressie van een rivier in een landschap dat niet nalaat de beschouwer bij voortduring te boeien.

Heiloo/Edam,
augustus 1984