Amsterdam Noord nog steeds een eldorado voor Industrieel Archeologen

Een alternatief voor een strandwandeling

Projectontwikkelaars hebben grootse plannen voor een van de belangrijkste scheepswerven en de omliggende haventerreinen in Amsterdam. In de hallen en op de terreinen van de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij in Amsterdam Noord moeten kunstenaars en creatieve hightech bureaus een plaats gaan krijgen naast de woontorens die het stadsdeel weer terug naar het IJ moeten brengen. In de hallen, waar de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog nog steeds is af te lezen, worden amusements en entertainment paleizen gevestigd. De vrijplaats die het de afgelopen decennia was wordt weer langzaam ingekapseld in bestemmingsplannen. De stadsdeelraad heeft zelfs weer een reglement opgesteld waarin staat beschreven aan welke voorwaarden de schepen moeten voldoen om een ligplaats te krijgen in de museumhaven.
Kortom, de oude scheepswerf wordt aangeharkt en schoongeveegd om hem weer geschikt te maken voor de economische activiteiten van de komende decennia.

Stadsdeel Amsterdam Noord geeft op haar website een toelichting op de plannen m.b.t. de NDSM-werf. In deze toelichting wordt een beschrijving van het gebied gegeven. Het blijkt echter dat het Stadsdeel het alleen heeft over de voormalige “Oost”-werf, het vroegere NSM complex, als men de NDSM-werf beschrijft. Dit gebied wordt vervolgens ingedeeld in een noord-, zuid- en oostdeel. Deze drie gedeelten van de “Oost”-werf krijgen, in de nieuwe plannen, ieder een eigen identiteit.

De oostkant van de “Oost”-werf heeft nog de meeste kenmerken van de oude scheepswerf. Het is de bedoeling dat dit gebied die uitstraling houdt. In het plan wordt dit de culturele broedplaats van Amsterdam genoemd. Het zuidelijk gedeelte van de “Oost”-werf is bestemd voor woon- en werkgebouwen. Hier komen ruim 5000 woningen en 270.000 m2 kantoor- en winkelruimten. Het noordelijke gedeelte is nu al een bedrijventerrein en zal dat in de toekomst ook blijven. In het plan heet de “Oost”-werf NDSM-stad.

De “West”-werf heet in de plannen van de plannenmaker: “Het Cornelis Douwesterrein”. Dit gebied heeft een grootschalige industriële uitstraling door de daar nog steeds gevestigde scheepsreparatiewerf en de aan de werf gerelateerde bedrijven. Dit gebied zal verder worden ontwikkeld als industriegebied.

In dit artikel worden de benamingen gebruikt zoals iedereen, die op de NDSM werf heeft gewerkt, ze nog kent; “Oost”-werf voor het gedeelte waar de nieuwbouw werd gepleegd, en “West”-werf waar de reparaties werden uitgevoerd.

Dit plan is onderdeel van een veel groter plan: het Masterplan voor de Noordelijke IJ-oever. Dit masterplan bestrijkt het gebied tussen de Sixhaven en de Noorder IJ-plas, dus inclusief het Shell terrein. Veel industrie is daar verdwenen. Dit plan moet van dit gebied weer een nieuw woon-, werk- en recreatiegebied maken. In totaal komen hier 9000 woningen en 25.000 arbeidsplaatsen

Op 24 februari 2004 besloot het dagelijks bestuur van Amsterdam-Noord akkoord te gaan met de aanbevelingen uit de Cultuurhistorische Effectenrapportage (CHER). In het kader van het concept Masterplan Noordelijke IJ-oever heeft het bureau Monumenten & Archeologie onderzoek uitgevoerd naar de cultuurhistorische waarden van de noordelijke IJ-oever. Het dagelijks bestuur van het Stadsdeel heeft een verzoek ingediend bij de Rijksmonumentendienst om een aantal gebouwen op de NDSM werf aan te wijzen als rijksmonument. Het gaat daarbij om de scheepsbouwloods, de lasloods, de timmerwerkplaats, de smederij en de hellingen I-IV met hijskraan alsmede de rails. Het db heeft verder opdracht gegeven om te onderzoeken welke objecten eventueel in aanmerking komen voor de status van gemeentelijk monument.

Er valt voor de industrieel archeoloog nu nog zeer veel te genieten. Voor wie er oog voor heeft en de geschiedenis van het terrein kent, zijn er nog mooie fotoreportages te maken. In de afgelopen jaren ben ik diverse malen op het terrein geweest en heb zo de ontwikkelingen kunnen volgen.
Misschien is een wandeling over het complex een goede suggestie als alternatief voor een strandwandeling in de winter.

Dit artikel kent de volgende hoofdstukken:

• De geschiedenis van de NDSM
• De ontwikkelingen op de Oost-werf
• De ontwikkelingen op de West-werf
• Drijvende objecten