De Rode Zaanstreek

De periode van grote invloed der
arbeidersbeweging aan de Zaan
1909 - 1939

VERANTWOORDING

Bij het schrijven van dit verhaal over de Zaanstreek in de periode van de grote invloed der arbeidersbeweging, toen zij als de rode Zaanstreek bekend stond, stelde de omvang van de stof mij voor moeilijkheden. Ik had immers te maken met de ontwikkeling in negen Zaangemeenten: Zaandam, Koog, Zaandijk, Westzaan, Wormerveer, Jisp, Krommenie en Assendelft. Om de omvang der tekst niet nog groter te doen worden, moest ik besluiten om Westzaan, Wormer en Jisp buiten beschouwing te laten; welke beslissing mij vergemakkelijkt werd doordat over deze kleinere plaatsen minder gegevens beschikbaar waren. In Krommenie en Assendelft heeft de arbeidersbeweging pas vrij laat beslissende invloed verworven en de ontwikkelingen in die gemeenten komt dan ook pas later aan de orde.

Grote aandacht krijgen de gebeurtenissen te Zaandam in de jaren 1909 tot 1914. Door het optreden van een schilderachtige figuur als J.E.W. Duys is daar toen van alles afgespeeld, wat iemand die een leesbaar verhaal wil schrijven niet gaarne zou overslaan. Temeer omdat de beschreven gebeurtenissen tot gevolg hebben gehad dat Zaandam als eerste gemeente in Nederland een SDAP-burgemeester heeft gekregen.

Het is mijn bedoeling geweest om zaken die ik bekend mocht veronderstellen, niet te vermelden. Het gevolg is dat ik over de landelijke SDAP relatief minder heb geschreven dan over een reeks van kleinere politieke groeperingen. En ook dat ik vrij veel aandacht heb besteed aan de gecompliceerde verhoudingen in het NAS, omdat er over deze oudste vakcentrale van ons land nog zo weinig is gepubliceerd. Op de ANRWB, Algemene Nederlandse Rijkswerkliedenbond, de organisatie der werknemers aan de Hembrug, die een grote rol speelden in de Zaanse arbeidersbeweging, ben ik tamelijk diep ingegaan. Evenals op de nog onvergeten houtwerkersstaking van 1914 te Zaandam, aangezien deze een diepgaande invloed heeft gehad. Dat ik andere stakingen niet zo uitvoerig heb behandeld, beschouw ik toch als een gemis, dat ik in komende jaren hoop te kunnen aanvullen.