Een stad aan de Zaan

Een stad aan de Zaan

De titel laat niets te raden: dit boek gaat over Zaanstad. Een jonge stad, op 1 januari 1974 ontstaan toen zeven tot dan toe zelfstandige gemeenten werden samengevoegd. In de sindsdien verstreken jaren veranderde er zóveel dat een fotoverslag nuttig en mogelijk zelfs noodzakelijk is. Zo verloren de voormalige Zaangemeenten - drie ervan waren overigens niet langs de Zaan gelegen maar op ruime afstand daarvan - inmiddels ten dele hun dorpse karakter. Hoe kan het anders: met ruim 130.000 inwoners groeit men onvermijdelijk naar een stedelijke samenleving. Desondanks mag men Zaanstad misschien nog steeds de meest landelijke stad van Nederland noemen. De aanvankelijke lintbebouwing van de deelgemeenten bepaalt de stadsstructuur en waar men zich ook bevindt, in Zaanstad is het oorspronkelijke polderlandschap zo al niet zichtbaar dan toch verdraaid dichtbij. Veel van de inwoners beschouwen dat als een voordeel en de aanduiding 'meest dorpse stad van Nederland' als een erenaam. In nagenoeg driehonderd foto's trachten wij duidelijk te maken hoe Zaanstad 1996 oogt. Om niet alleen zicht op, maar ook inzicht in de stadsontwikkeling te geven is het fotomateriaal in elf hoofdstukjes verdeeld, van 'Stad aan het water' tot en met 'De stad en wat het leven er goed maakt'. Dat daartussenin veel aandacht wordt gegeven aan zowel de nieuwbouwwijken als de sporen van het verleden zal bij even doorbladeren al duidelijk zijn.

Stichting Uitgeverij Noord-Holland, Wormerveer

De titel spreekt klare taal: dit boek gaat over Zaanstad. Een jonge stad, op 1 januari 1974 ontstaan doordat de Rijksregering - het toenmalige kabinet Den Uyl, Tweede Kamer en Senaat - zo had beslist. Er werden zeven tot dan toe zelfstandige gemeenten samengevoegd: de stad Zaandam en de dorpen Koog aan de Zaan, Zaandijk, Wormerveer, Westzaan, Krommenie en Assendelft. Denk niet dat de inwoners van deze plaatsen allemaal even enthousiast waren over dit gedwongen samengaan. Integendeel, er was vooral in de noordelijke dorpen verontwaardiging en verzet. Het altijd landelijk gebleven Assendelft, het nog haast ongerepte Westzaan en een strijdvaardige groep Krommenieërs gingen vóór en na die eerste januari 1974 vergeefs in de slag om het tij te keren. Anderen zagen in dat de ontwikkelingen in de wereld een schaalvergroting om praktische redenen onvermijdelijk maakten; met name het bedrijfsleven wenste betere voorzieningen en een slagvaardiger beleid dan door de kleine gemeenten konden worden geboden.

Gedane zaken nemen nooit een keer. Intussen zijn wij meer dan twintig jaar verder, de wereld om ons heen is in een razend tempo veranderd. Het waren veranderingen die ook in Zaanstad sporen nalieten. Vooral in Zaanstad, zouden we bijna zeggen: het dorpse karakter ging hier deels al verloren. Door de toenemende welvaart nam de vraag naar grotere, meer comfortabele woningen toe, er werd in hoog tempo gebouwd, er verrezen compleet nieuwe wijken zoals 'Plan Kalf', Noorderham en Zuiderham in Krommenie en de Delftbuurt in Assendelft. Rooswijk in Zaandijk kreeg een paar forse uitbreidingen, Westerkoog werd voltooid en westelijk van de spoorlijn werd bovendien de grote nieuwe wijk Westerwatering gerealiseerd. En dit is nog maar een greep, want nog ettelijke andere delen van de stad kregen door nieuwbouw een volkomen ander gezicht.

Het kon niet anders of door al die bouwactiviteiten en als gevolg van de aanleg van wegen, industrieterreinen en andere voorzieningen moest een deel van het polderland - het landschap dat de Zaanstreek zo'n volstrekt eigen karakter verleende - worden opgeofferd.

Er verschenen over ons bijzondere gebied honderden boeken. Vrijwel allemaal behandelden ze het verleden, de molentijd of het industriële hoogtij. Een fotoboek over Zaanstad nu wordt meer en meer als een gemis ervaren. Wij hebben het willen samenstellen omdat uit de beelden van een eigentijds boek pas goed blijkt hoe ongelooflijk veel er veranderde. Wij geven een tussenstand, want nog steeds horen wij verweg of dichterbij de heimachines, nog steeds groeien we vanuit onze eerdere plattelandssituatie naar stedelijk samenleven, of we dat nu willen of niet. Van dit groeiproces vindt u op de volgende bladzijden letterlijk de momentopnamen.

UITVOERING BOEK:

Uitvoering/Formaat:Softcover, 30 x 24 cm
Aantal pagina's:128
Samenstelling en tekst:Klaas Woudt
Fotografie:Jan Schuit
Vormgeving:Rolf Kliffen, bv Kunstdrukkerij Mercurius, Wormerveer
Lithografie:BV & R Lithografie, Zaandijk
Zet- en drukwerk:bv Kunstdrukkerij Mercurius, Wormerveer
ISBN:90-71123-37-5
Uitgave:Stichting Uitgeverij Noord-Holland