|
| Ook in huis hadden wij kranen, dankzij mijn vader die werkzaam was als hulp-Sinterklaas |
In mijn jeugd waren op zeer korte afstand van ons huis bij de papierfabriek van Van Gelder Zonen in Wormer allerlei hijswerktuigen. Er waren ‘de lieren’. Dat waren lostorens over de Westerveersloot, waarmee oud papier, cellulose en China-klei uit dekschuiten werd gelost. Er was de kolenkraan, waarmee ome Bernhard Rozemeijer de kolenbakjes in de Westerveersloot loste. Er waren loopkranen in de halen waar de papiermachines stonden. Daarmee werden volle drums van de papiermachines naar de snijmachines gehesen. Er waren loopkatten aan luchtrails; bijvoorbeeld in de pijpenbuigerij achter ons huis.
En er waren allerlei kranen bij de bouw van nieuwe stukken van de fabriek; de nieuwe energiecentrale en de papiermachines (PM) 11 en 22. Deze hijswerktuigen waren rechtmasten of gieken.
Maar veel horizontaal en verticaal transport werd gedaan door de ‘Zware ploeg’ onderleiding van Cor Korver. Met behulp van takels, sleden en dommekrachten werd enorm veel werk verzet. In feite greep men hier terug op de uitvindingen uit de oudheid die al bij de Grieken zijn beschreven; de grote vijf: de schroef, de wig, het hellend vlak, de hefboom en het wiel. Bij de Romeinen waren ook katrollen, kaapstanders en gieken bekend.
Bij allerlei fabrieken langs de Zaan waren hijsinstallaties. Lostorens bij de rijstpellerijen van Bloemendael & Laan en van Wessanen & Laan. Maar ook bij de chocoladefabriek van Erven de Jong en het Zaans Veem aan het Zuideinde in Wormerveer. Een grote kabelbaan losinstallatie voor steenkool en China-klei bij de Adelaar van Jan Dekker. Regelmatig lag een drijvende kraan bij de ertsbrekerij de Zon aan de Kalveringdijk. Bij de scheepswerf van de Z.S.M. aan de Veerdijk in Wormer was een Derrick kraan. Een Engels kraantype met een giek. Op de werf van de Z.S.M. aan 't Kalf was een torenkraan.
|
| ||
|
Links: De ‘lier’: van de papierfabriek in actie: een hijs met cellulose wordt vanaf een dekschuit de fabriek in gehesen. Foto: Waterlands Archief
Rechts: De hijskraan aan de Westerveersloot bij pakkamer van Gelder Zonen om verpakt nieuw papier op dekschuiten te hijsen. Datering omstreeks 1928. Foto: Gemeente Archief Zaanstad | |||
|
|
| ||
|
Links een domme kracht en in het midden een takel.
Rechts: De kolenkraan van de papierfabriek van Gelder Zonen Wormer waarop mijn oud-oom Bernard Rozemijer de kraandrijver was. Foto: Gemeente Archief Zaanstad | ||||
| ||
| Zwaar transport bij de papierfabriek van Van Gelder Zonen aan de Westerveersloot in Wormer. Dit gebouw is tot aan de sloop van het complex bekend gebleven als de ‘turbinezaal’. Het was een onderdeel van de eigen energie centrale van VGZ. Later werd de centrale verplaatst naar de andere oever van de Westerveersloot. Waarschijnlijk wordt hier een nieuwe onderdeel van de centrale naar binnen getakeld. Datering is het eerste kwart van de vorige eeuw. Foto: Waterlands Archief |
| ||
| Het grote avontuur; de firma Stoof uit Breda brengt een nieuwe glanscilinder voor papiermachine (PM) 22 naar van Gelder. Er werd gebruik gemaakt van een slede en het tractiemateriaal bestond uit voormalige Amerikaanse legertrucks. Eigenlijk werd deze vorm van transport al gebruikt bij de aanleg van de piramides. Datering van deze situatie is maart 1957. Foto: Waterlands Archief |
|
| ||
|
Links: De kraankabelbaan bij de zeepfabriek ‘de Adelaar’ aan het Zuideinde in Wormerveer Foto: Gemeente Archief Zaanstad
Rechts: Lostorens bij het pakhuis Saigon van de rijstpellerij ‘Hollandia’. Op de achtergrond de lostorens bij rijstpellerij ‘de Unie’. Beide aan de Veerdijk in Wormer. Foto: Gemeente Archief Zaanstad | |||
Het thema ‘kranen’ wordt verder uitgewerkt in:
Beeldmateriaal: Archief Jur Kingma, tenzij anders aangegeven