Ruimteplan Zaan en IJ

PALMBOUT Urban Landscapes

Inleiding

Zaanstad is zich breed aan het oriënteren op de toekomst. De stad wil haar positie binnen de metropool regio Amsterdam versterken. De karakteristieke Zaanse kwaliteiten en de gunstige ligging binnen de regio bieden volop kansen voor een aantrekkelijk en divers vestigingsklimaat. In de nota Zaans evenwicht en de Ruimtelijke en Economische structuurvisies zijn deze ambities duidelijk verwoord.

Dit ruimteplan is een stedenbouwkundige verkenning naar de ontwikkelingsmogelijkheden van de gebieden langs de Zaan en het IJ en naar de mogelijkheden om de relatie tussen Zaanstad en Amsterdam te versterken. Het historisch landschap van Zaan en IJ is daarbij de drager van het plan.

Naast het Ruimteplan zijn ook een Milieuplan en een Ontwikkelingsstrategie als afzonderlijke opdrachten uitgezet. Uiteindelijk gaat het om het samenspel van deze drie plannen, samen geven ze richting aan de ontwikkeling van Zaan en IJ in de komende 30 jaar.

Het ruimteplan is geen kant en klare blauwdruk voor de toekomst. Het is een vrijmoedige verkenning naar de toekomstmogelijkheden van het gebied. Het is daarbij schetsmatig in zijn opzet. Het schildert kansen op de lange en de korte termijn, zonder ze al precies in te vullen en op onmiddellijke haalbaarheid te toetsen. Voor het verzilveren van de kansen moet de tijd zijn werk doen, mensen en partijen moeten de kansen gaan herkennen en benutten. Dat vraagt een strategie, die inspeelt op onzekerheid en dynamiek.

Het ruimteplan kijkt niet alleen naar de oevers van Zaan en IJ maar ook naar de verbindingen erlangs en dwars erop. Het plan doet voorstellen voor ontbrekende schakels en nieuwe verbindingen met het achterland. De raamwerken van water, groen, verkeer en vervoer vormen samen een robuust systeem dat de stad en het landschap met elkaar verbindt. Dit verhoogt de kwaliteit van het leefmilieu in de stad als geheel, en het verbetert de ontwikkelingskansen van de vele locaties die aan dit raamwerk zijn gelegen.

Voor de verschillende locaties langs de Zaan is gezocht naar spelregels die zowel flexibiliteit bieden, als kwaliteit garanderen en stimuleren. Daarbij zijn de accenten en de mate van detaillering per locatie anders. Op een aantal locaties is nader ingezoomd en zijn toekomstbeelden geschetst. Daarnaast bevat het plan ook een aantal generieke regels en typologieën voor nieuwe, over het hele gebied verspreide initiatieven.

De opbouw van het ruimteplan vraagt nog een korte toelichting. Het plan begint, na een intro over de regionale context, met een beschrijving van de geschiedenis en de identiteit van Zaan en IJ, die de onderleggers vormen voor de toekomst. De verschillende karakteristieken van landschap en bebouwing worden daarna toegelicht in hoofdstuk 3 over de zeven Zanen. Hoofdstuk 4 bevat een analyse van de netwerken van water, groen, verkeer en openbaar vervoer met indicaties van nog ontbrekende schakels en verbindingen. Daarna volgt in hoofdstuk 5 een aantal spelregels voor toekomstige ontwikkeling, ontleend aan de historische patronen van de bebouwing en de openbare ruimte. Deze spelregels zijn geen dogma's maar aanwijzingen voor een ontwikkeling die recht doet aan beste tradities van de Zaanstreek. In hoofdstuk 6 zijn ze vertaald in ruimtelijke voorstellen voor een groot aantal locaties, die zijn verzameld in een uit te klappen overzichtskaart.

Het ruimteplan bouwt voort op de schat aan inventarisaties en onderzoeken die eerder werden uitgevoerd zoals de cultuurhistorische studie De Stand van de Zaan van Islant en de stedenbouwkundige verkenning Zaanstad aan het IJ van Urhahn. Het plan maakt gebruik van deze studies en probeert te komen tot keuzes en tot fasering in de tijd. Daarmee wil het de opvolger zijn van het plan voor de Zaanoevers uit 1989 van Teun Koolhaas.

Plan Koolhaas (1989)	Kansen pakken	Zaans evenwicht
Ruimtelijke structuurvisie	Zaanstad aan het IJ	De stand van de Zaan Islant 2009

Het Ruimteplan Zaan en IJ staat ook on-line op deze site (68,5 MB)

UITVOERING BOEK: