Er zijn een aantal maritieme betrekkingen tussen Nederland en Schotland. John O’Groats, de veerman die zijn naam aan een van de bekendste dorpjes in Europa gaf, heette bij zijn geboorte gewoon Jan de Groot. Net als in Nederland zijn in een aantal Schotse kerken kerkscheepjes te vinden. In Dundee, de jutestad, zijn er veel verwijzingen naar de slag bij Kamperduin die het begin van het einde van de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën inluidde. Er is daar zelfs een ‘Camperdown’ pretpark.
U kunt de verschillende artikelen vinden door het aanklikken van de foto’s bij de introducties of door het aanklikken van de links in de eerder genoemde introducties in dit inleidende overzicht. | |
Korte geschiedenisVoor een beter begrip van de navolgende artikelen bevat dit eerste hoofdstukje een zeer korte introductie van de Schotse industriële en maritieme geschiedenis. De highlights worden daarbij geïntroduceerd. | |
Bijzondere SchepenIn Schotland zijn een aantal klassieke schepen te bezoeken. In Leith bij Edinburgh ligt het voormalige koninklijke jacht ‘Brittania’, in Glasgow ligt de ‘Glenlee’, en bij het visserijmuseum in Anstruther ligt de ‘Reaper’. In Bijzondere Schepen vindt u een nadere omschrijving van deze schepen. | |
Een gouden rand aan een bedelaarsmantel
Zo werd eens de kust van het Kingdom of Fife genoemd. Fife is het schiereiland dat tussen de Firth of Tay and de Firth of Forth ligt. Het is nu vooral bekend vanwege de vele golflinks rond St.Andrews. Maar Fife was in de eerste helft van de 20e eeuw een belangrijk industriegebied met veel steenkoolmijnbouw, visserij en zware industrie.
| |
Zeildoek, Jute en LinoleumIn Fife en het aangrenzende Angus was in de 18de eeuw een belangrijk zeildoekweverij en linnenindustrie. Het gebied was met de Zaanstreek en Bretange de grootste producent van zeildoek. De vlas voor de linnenindustrie kwam van de landen om de Oostzee. In 1835 waren er 38 vlasspinnerijen. De Krimoorlog en andere conflicten leidden tot verval van deze industrietak. Inmiddels werd er jute uit India geïmporteerd. In 1793 had de Engelse East India wat vezels gestuurd om te kijken of ze mechanisch gesponnen konden worden. De vezel bleek moeilijk te verwerken. Maar bewerking met walvistraan leidde tot soepeler vezels. Dundee had ook een belangrijke walvisvaart. | |
Een monument herbeschermdDe verbindingen in Schotland waren altijd moeilijk en ingewikkeld door de ontoegankelijkheid van de Hooglanden en de vele diepe inhammen (Forths). Een groot deel van het personen- en goederenverkeer moest daarom noodgedwongen gebruik maken van schepen. Er waren vele veerdiensten in Schotland. Een belangrijke veerdienst was die tussen Edinburgh en de Hooglanden via Queensferry. Met de komst van de stoomtrein werden de zeil en roeiveerboten langzamerhand vervangen door stoomveren. Tussen de kust van Lothian en Burtnisland voer over de Firth of Forth de eerste treinferry ter wereld. Later was er ook een treinferry over de Firth of Tay naar Dundee. | |
Een kurk op de fles die Noordzee heet
Tijdens de oorlog tegen het Napoleontische Frankrijk en de onafhankelijk geworden kolonie Amerika viel het oog van de Britse marine op ‘Scapa Flow’ als een rendez-vous voor oorlogsschepen en konvooien. De Scapa Flow werd in toenemende mate gebruikt voor oefeningen en als rendez-vous haven. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog was de landverdediging van Scapa Flow niet veel beter dan in de Napoleontische tijd. Uiteindelijk kwam het grootste deel van de Keizerlijke marine op de bodem van de Scapa Flow terecht. Zonder dat ooit een echte aanval werd uitgevoerd.
| |
Hoe bouwt een Schot een pier?
Langs de kust van Schotland zag ik een aantal opmerkelijke pieren die wel eens te maken kunnen hebben met de Schotse zuinigheid.
| |
De Schotse westkustRomantiek met een grimmig verledenDe westkust van Schotland heeft een grote landschappelijke schoonheid. Een van de mooiste plekken is Loch Ewe. Het is nu een verstilde inham van de zee waaraan de mooiste tuin van Schotland ligt; Inverewe Gardens. | |
De werkplaats van de wereldDe plaatsen langs de Clyde vormden in de 19de eeuw ‘de werkplaats van de wereld’. Deze naam kreeg dit gebied vanwege het grote aantal scheepswerven, machinefabrieken, ijzergieterijen, locomotievenfabrieken etc. Foto rechts: New Lanark is door de filantroop Robert Owen gebouwd bij de watervallen van de Clyde, ten zuiden van Glasgow. Het was een idealistische modelgemeenschap rond een katoenspinnerij. | |
LitteratuurVoor achtergrond informatie bij de diverse artikelen is o.a. gebruikt gemaakt van de volgende publicaties:
| |
Text: Jur Kingma - oktober 2009
Beeldmateriaal: Archief Jur Kingma |