Stoommeelfabriek De Vrede

Het meest sinistere en mysterieuze industriële gebouw in Zaandam

Iedere oudere Zaandammer zal het er mee eens zijn. Het complex van de Stoommeelfabriek “De Vrede”, dat sinds 1918 totaal verloren aan het Noordzeekanaal heeft gestaan, was jarenlang het meest sinistere en mysterieuze industriële gebouw in Zaandam. Tegenwoordig is het ingebouwd in de plaatijzeren gevelbeplating van de omringende industrie op het industrieterrein Achtersluispolder. Grote stapels containers van het, op het complex gevestigde “Container Terminal Vrede” maken het zicht op het gebouw er niet beter op.

Tijdens de SAIL IN Parade van Sail 2005 voer ik vlak langs het gebouw en kreeg eindelijk eens de kans het vanaf het water te bekijken. Dan pas blijkt hoe mooi dit gebouw nog is. In dit artikel probeer ik iets van het mysterie rondom dit gebouw op te lossen. Naast een beschrijving van de constructie en de stijl van het gebouw probeer ik er achter te komen waarom dit gebouw hier gebouwd werd.

Het had niet veel gescheeld of de lokale overheid had het gebouwd laten slopen. In de grootse plannen voor de Amsterdamse haven was er geen plaats meer voor dit monumentale pand.

Hoofdstad kocht luchtkasteel

Pakhuis zonder waarde kostte miljoen

Op woensdag 28 april 1976 publiceerde “De Courant Nieuws van de Dag” een pagina groot artikel over de “kolossale miskoop in de vlakte”. Volgens dit artikel heeft de gemeente Amsterdam in 1958 fl. 975.000 gemeenschapsgelden uitgeven voor de aankoop van een complex uit 1918. Of, zoals de krant zegt: “voor wat Amsterdam betreft in het Noordzeekanaal gegooid”
Toen het complex in 1958 met anderhalf hectare grond werd geveild, dacht Amsterdam een goeie slag te slaan. De mogelijkheid bestond dat De Vrede zou moeten verdwijnen voor een te graven formatiehaven of voor een mogelijk te graven kanaal om de Noord.

Inmiddels blijkt uit de diverse uitlatingen in de pers dat Container Terminal Vrede van plan is te verhuizen naar een nieuwe locatie. Bovendien wordt het industrieterrein Achtersluispolder opnieuw ingericht en zal er ook plaats zijn voor meer modern vormgegeven bedrijfsgebouwen. Allicht dat er op korte termijn ook voor “De Vrede” een herbestemming gezocht moet worden.

Meelfabriek De Vrede
Stoommeelfabriek “De Vrede” in augustus 2005
Meelfabriek De Vrede
Boven de deur in de waterreservoirtoren is een gevelsteen aangebracht met het Latijnse woord “PAX”.
Meelfabriek De Vrede
Container Terminal “De Vrede” in oktober 2005
Meelfabriek De Vrede

Dit artikel heeft de volgende hoofdstukken:

  1. De bouw van Stoommeelfabriek “De Vrede”
  2. Geschiedenis van Rijstpellerij C. Kamphuys
  3. De markt waarin Kamphuys moest opereren
  4. ...Wessanen had ook een meelfabriek...
  5. Een funktie binnen de Stelling van Amsterdam
  6. De constructie van “De Vrede”
  7. De stijl van het gebouw
  8. De technische installatie van “De Vrede”
  9. Het Rijksmonument “De Vrede”
  10. Drie generaties Gort aktief in “De Vrede”
  11. Waarom de gemeente Amsterdam “De Vrede” kocht
  12. De Vrede gaat in de Cacao
  13. Container Terminal Vrede
  14. Calamiteiten rondom “De Vrede”
  15. Een opmerkelijk geschil over een jachthaven
  16. De infrastructuur rondom “De Vrede”
  17. De toekomst van “De Vrede”
  18. De familie van Sante bouwt
  19. Bezoek aan “De Vrede” op 6 mei 2006
  20. Verantwoording
  21. Bijlage:
    1. Bijlage xx: Rapport betreffende het kanaal om de Noord
    2. Bijlage xx: De haven van Amsterdam: het vraagstuk van de ontwikkeling naar Oost of West en het daarmee verband houdende “Kanaal om de Noord”
    3. Bijlage xx: Artikelen in de pers als inspiratie voor CTV
    4. Bijlage xx: Overzicht procedures in geschil over jachthaven Bruynzeel
    5. Bijlage xx: Het geschil over jachthaven Bruynzeel in de krant

 

Vragen, heeft u nog vragen?

Ondanks gedegen zoeken in archieven heb ik nog de navolgende vragen:

  1. Wat was de opdracht van directeur H.A. Odijk van C. Kamphuys Fabrieken aan architect S.B. van Sante? Waarom werd het zo'n uitbundig Art Déco (Amsterdamse School?) gebouw op zo'n geïsoleerde plek in die buitendijkse polder, ver van alle overige fabrieken van Kamphuys?
  2. Wie heeft de betonconstructie van het gebouw en de betonnen silo ontworpen? En wie heeft deze betonwerken uitgevoerd?
  3. Wie heeft de de ijzer constructie voor bijvoorbeeld bekapping op machinekamer en het ketelhuis ontworpen? En wie heeft de ijzer constructie uitgevoerd?
  4. Wie was er verantwoordelijk voor het stellen van ketels en machinerieën? En wie voor het stellen van de werktuigen en machinerieën voor het meelfabricagebedrijf?
  5. Wat was de vraag (of het verzoek) van de garnizoenscommandant van Amsterdam aan directeur Odijk van C. Kamphuys Fabrieken? Of was het eigen initiatief van Odijk en bood hij z'n diensten aan bij de garnizoenscommandant?
  6. Was de (lokale/militaire)overheid financieel risicodragend in dit project of werd dit volledig voor rekening van C. Kamphuys Fabrieken gebouwd? Werd er enig contract afgesloten tussen C. Kamphuys Fabrieken en de (lokale/militaire)overheid en wat waren de verplichtingen dan wederzijds? Was het een compensatie voor de, door de overheid, stilgelegde rijsthandel?

U bent van harte welkom uw visie over deze vragen te geven!
Ik zal ondertussen nog wat verder in de archieven duiken.

Text: Cees Kingma - oktober 2005
Beeldmateriaal: Archief Cees Kingma
Tenzij anders aangegeven. 		Valid HTML 4.01 Transitional