Kroniek In deze rubriek vindt u een overzicht van opmerkelijke activiteiten m.b.t. het cultureel erfgoed in de Zaanstreek. Soms zijn het positieve ontwikkelingen die het vermelden waard zijn. De redactie stelt zich echter kritisch op t.a.v. nonchalance en desinteresse bij (lokale) overheden of projectontwikkelaars. Indien daar aanleiding toe is, zullen de feiten niet worden gemaskeerd en waar mogelijk zullen de verantwoordelijke worden genoemd. | ||
Op donderdag 11 april 2019 overhandigde Jur Kingma, tijdens een feestelijke bijeenkomst bij Forbo Flooring in Assendelft, het eerste exemplaar van zijn boek 450 Jaar Zaanse industrie aan de heer Arthur van Dijk, commissaris van de Koning voor de provincie Noord-Holland.
Tot zijn grote spijt werd de auteur, door ruimtegebrek, gedwongen een aantal essentiële onderdelen van zijn boek, zoals een register en een literatuuropgave, via een website beschikbaar te stellen. U kunt die aanvullende informatie vinden op: 450 JAAR ZAANSE INDUSTRIE | ||
Toen de sluiting van de nv Koninklijke Papierfabrieken Van Gelder Zonen in Wormer onafwendbaar leek hebben diverse personeelsleden zich ingespannen om zoveel mogelijk van het bedrijfsarchief te redden van de papierversnipperaar. Veel spullen werden aangeboden bij het Gemeente Archief Zaanstad, bij het Waterlands Archief in Purmerend en bij de Vereniging tot Behoud van Monumenten van Bedrijf en Techniek Zaanstreek (MBTZ).
In het voorjaar van 2016 werd duidelijk dat het Waterlands Archief bereid was de collectie onder te brengen. In Eindelijk een definitieve bestemming voor het Van Gelder Zonen archief leest u hoe e.e.a. is verlopen. |
Foto: Noordhollands Dagblad 28 mei 2016 | |
Rijksmonument met de noorderzon vertrokken Op Monumentendag 2009 organiseerde het Historisch Genootschap Wormer de tentoonstelling ‘Monumenten in Wormer op de kaart’. Bij die tentoonstelling behoorde een historisch verantwoorde catalogus.
Vrijdag 20 november 2009 kreeg burgemeester Peter Tange van Wormerland in de Nederlands Hervomde kerk in Jisp uit handen van zijn wethouder Peter Roos het eerste exemplaar van ‘Monumentaal Wormerland’.
In betrekkelijk korte tijd verschenen er twee boekwerken over de monumenten in de gemeente Wormerland. De catalogus die werd uitgegeven n.a.v. de tentoonstelling in de r.k. parochiekerk van de H. Maria Magdalena, tijdens Monumentendag 2009, beschrijft voornamelijk de zestien monumenten in de kom van het dorp Wormer.
Beide boekwerken zeggen zich te hebben gewend tot dezelfde archieven en bronnen. En toch komen er opmerkelijke verschillende in de beschrijving van enkele monumenten voor. Zo is het bijzonder dat de gemeente een nauwkeurige beschrijving geeft van Rijksmonument ‘Kievit’, terwijl het Historisch Genootschap aantoont dat dit monument geheel verdwenen is zonder dat daar ooit een sloopvergunning voor is afgeven.
| ||
Het bewaken van het cultureel erfgoed staat inmiddels ook hoog op de Europese agenda. Diverse organisaties houden zich bezig met het beschermen en promoten van (industrieel)erfgoed en doen, middels conferenties en publicaties, verslag van hun successen en teleurstellingen. In het najaar van 2013 bezocht Jur Kingma een aantal van die conferenties in verschillende Europese steden. Hieronder vindt u een aantal verslagen van die bijeenkomsten.
Naast aandachtig toehoorder is Jur vaak op die conferenties aanwezig als gastspreker. Hieronder treft u aantal presentaties die hij in 2013 heeft gegeven.
|
| |
Op donderdag 16 mei 2013 werd de eerste gietijzeren kolom geplaatst van het monument ter herinnering aan de Papierfabriek van Van Gelder Zonen in Wormer. Dit monument is een initiatief van de Vereniging Zaans Erfgoed. Voor een beschrijving van de herkomst van de gietijzeren kolommen, een toelichting op de manier waarop dit monument tot stand is gekomen en een beschrijving van het monument kunt u terecht op: Kunstwerk Papierfabriek Van Gelder Zonen in Wormer. | ||
Op zondag 5 augustus 2012 verbrandde door vandalisme of onachtzaamheid de markante stadsvilla ‘Overbosch’ aan de Wandelweg in Wormerveer. De brandweer liet de villa ‘gecontroleerd’ uitbranden, waarna de slopers de nog overeind staande muren omver mochten slaan. In Monumentale villa Overbosch door brand verwoest vindt u enige bespiegelingen m.b.t. het verlies van dit monumentale pand. | ||
Op vrijdag 15 juni 2012 werd er een steiger geplaatst rondom de watertoren van Rijstpellerij Hollandia in de Zaanwand in Wormer. Een paar dagen later werd er gestart met het afpellen van de bovenste lagen metselwerk van de watertoren. De eigenaar van het complex, de Stichting Hollandia, reageerde met deze sloop op een eerdere vooraanschrijving om ‘voorzieningen te treffen om een gevaarlijke bouwkundige situatie op te heffen’. Het was de stichting niet gelukt een financiële ondersteuning te krijgen voor de bouwkundige restauraties. Op termijn hoopt men echter de watertoren weer z'n oorspronkelijke uitstraling te geven. In Het grote afpellen is begonnen vindt u een beeldverslag van deze gedeeltelijke sloop van een industrieel monument. | ||
Dankbare Schoonheid Zaans Museum, 26 april - 19 augustus 2012
Wie voor de Tweede Wereldoorlog opgroeide in de Rosmolenbuurt in Zaandam liep grote kans een belangrijk deel van zijn of haar jeugd door te brengen in een gebouw dat werd ontworpen door de Zaanse architect Simon Bernardus van Sante (1876-1936).
U vindt meer informatie over het werk van architect Van Sante in de onderstaande artikelen: | ||
Op zaterdag 12 mei 2012 werd, onder grote belangstelling, het fraai gerestaureerde kerkscheepje weer teruggehangen in de Nieuwe Kerk in Wormer. In het artikel Fluit 'SAENSTROOM' uit 1673 weer veilig afgemeerd in Nieuwe Kerk in Wormer wordt niet alleen verslag gedaan van deze bijzondere plechtigheid. Het artikel beschrijft ook de achtergronden van deze restauratie en hoopt zo een bijdrage te leveren in de discussie over de herkomst van dit ‘roerend erfgoed’. | ||
Aan een schimmige toestand is een eind gekomen; het groot winkelbedrijf ikea heeft z'n pijlen gericht op de voormalige schaverij van Bruynzeel. Uit een Bloemlezing uit internet media blijkt dat niet iedereen even blij is met de metamorfose van het industrieel erfgoed. Gezien de reacties zal er nog wel enige tijd besteed moeten worden aan het overtuigen van erfgoedbehoud verenigingen en de monumentencommissie. Al eerder verschenen er artikelen over de herinrichting van het Bruynzeel complex op deze site:
| ||
In 2011 vierde de vereniging ‘Zaans Erfgoed’ z'n 50ste verjaardag. Deze viering werd opgeluisterd met aantal evenementen zoals een tentoonstelling over de jarige en een jubileumvergadering voor haar leden en een aantal genodigden. Tijdens deze vergadering werd ook de Zaans Erfgoedprijs uitgereikt aan Frans Wytema. Hieronder vindt u een aantal verslagen van die festiviteiten. | ||
Op dinsdagavond 28 juni 2011 heeft de gemeenteraad van Wormerland besloten de Zaanbrug te herbouwen op de huidige lokatie. Nu de plek is vastgesteld kan de vorm van de nieuwe brug worden bepaald. Dat zou nog voor de nodige problemen kunnen zorgen. In deze historische omgeving zit waarschijnlijk niemand te wachten op een nieuwe Juliana- of Bernhardbrug (beide bruggen werden ook mede in het kader van de opwaardering van de Zaan vernieuwd). Volgens een aantal erfgoedbehoud verenigingen moet er recht worden gedaan aan het unieke erfgoed ensemble aan beide zijden van de Zaan. De nieuwe brug hoeft geen retro ontwerp te worden, maar het vraagt wel respect van de ontwerper voor de bijzondere omgeving. Bij de keuze van de ontwerper zou moet worden gekeken naar de gebleken affiniteit met technisch erfgoed.
| ||
Van 14 mei 2011 t/m 22 januari 2012 exposeert maritiem schilder Fred Boom uit Koog aan de Zaan in het Marinemuseum in Den Helder ruim 40 schilderijen die zijn geïnspireerd door het thema 'Tweede Wereldoorlog'.
| ||
Op 16 april 2011 hield de Vereniging Zaans Erfgoed haar voorjaars ledenvergadering in Café Batavia in Wormer. Na een schitterend uitgevoerde restauratie is in dit voormalige rijstpakhuis aan de Veerdijk in Wormer naast het grand-café ook een casino ingericht. Enkele leden vroegen zich, tijdens de vergadering, openlijk af of het wel gepast was dat een zich serieus nemende erfgoed behoudvereniging zich in een dergelijke omgeving manifesteerde. Na afloop van de vergadering kregen de leden de gelegenheid het pand te bezichtigen. De rondleiding werd verzorgd door drs. J. du Boeuff, business development manager van Krijco, de exploitant van het casino in Batavia. In Een rondleiding door een 'huis van plezier' doet Cees Kingma (fotografisch) verslag van deze excursie. | ||
Anders dan de straatnamen op het voormalige fabrieksterrein is er niet veel meer in Wormer dat herinnert aan het eens zo imponerende complex van de papierfabriek van Van Gelder. In Kunstwerk Papierfabriek Van Gelder Zonen in Wormer wordt een initiatief besproken om een meer beeldende herinnering aan dit bedrijf te realiseren. Er werd een prijsvraag uitgeschreven. De Wormer gemeenschap kon, via een formulier, kiezen uit de door de jury genomineerde vijf kunstwerken. | ||
Tijdens zijn loopbaan als trainer bij de Technische Universiteit Eindhoven was Ad Bossers nauw betrokken bij het 'creëren van verbondenheid'. Zijn stelling was daarbij dat verbondenheid met de universiteit, met de collega's en met het vakgebied zouden resulteren in een hoge inzet, motivatie en voldoening. Na een vaartocht met de ss Elfin over de Zaan verzuchtte Ad; “Al mijn cursisten van de afgelopen jaren zouden eens een dagje met de Elfin moeten meevaren. In een ongedwongen sfeer en perfecte harmonie werken deze vrijwilligers aan boord van dit oude stoomschip samen om dit prachtige schip in de vaart te houden”.
| ||
De scheepsbouw vormde een van de pijlers waarop de Zaanse economie in de zeventiende en de achttiende eeuw rustte. Met de houthandel/houtzagerij, de walvisvaart, de zeildoekweverij en de olieslagerij/gortpellerij bepaalde deze bedrijfstak gedurende bijna tweehonderd jaar de economische structuur langs de Zaan.
| ||
De voorzitter van het Historisch Genootschap Wormer, Jan Blokker, had op 3 december 2008 een zienswijze ingediend op het plan een monumentenvergunning te verlenen voor het plaatsen van privacyschermen op het pakhuis Java. Daarbij drong hij ook aan op het terugplaatsen van het naambord Java op het gerenoveerde rijksmonument. In de zomer van 2010 schreef hij opnieuw een brief naar de gemeente waarin hij ondermeer stelde: “Helaas is het nu anderhalf jaar later en is er van het naambord nog niets te zien en staan de privacyschermen nog steeds duidelijk zichtbaar op het dak.” Maar dan opeens blijkt dat de aanhouder wint, een replica van het naambord siert vanaf eind 2010 de gevel van het voormalige rijstpakhuis. In Koehandel rondom een Rijksmonument vindt u een kort verslag van de verwikkelingen rondom het rijksmonument 'Pakhuis Java' aan de Veerdijk in Wormer. | ||
Inktzwarte luchten en schuimkoppen op de golven, kortom een perfecte entourage voor een uitvarende vloot windjammers. Jammer voor de fotograven die moeite hadden de lenzen schoon en droog te houden. Maar geweldig voor de bootjes fanaten, gierende wind in het wand van de Sedov en de Kruzenshtern. En kleinere windjammers die met moeite de opkomende storm trotseerden. Veel minder publiek dan bij het binnenlopen van Sail 2010, maar eigenlijk veel leuker. Bekijk rustig de diapresentatie in Sail 2010 – Sail Out – Weemoedig afscheid in regen en doorzettende wind. | ||
Eens in de vijf jaar legt een vloot van Tall Ships aan in de Amsterdamse haven. Deze bijzondere zeilschepen worden in een Sail-In parade, vanaf de sluizen in IJmuiden naar de IJhaven in Amsterdam, begeleid door een enorme vloot van varend erfgoed. Een spectaculair gezicht voor de toeschouwers op de oevers langs het Noordzeekanaal. Maar een nachtmerrie voor schippers van authentieke vaartuigen en voor de begeleidende diensten van de waterpolitie en Rijkswaterstaat. In het artikel Sail 2010 - Crowd control op het water worden, naast enthousiaste verhalen, ook enkele kritische kanttekeningen bij de formule van Sail gemaakt. | ||
VMBO school Compaen ging verbouwen, de klaslokalen werden opnieuw ingericht. Daardoor was er geen plaats meer voor een scheepsmodel van een 'oud zeilschip'. Gerard Horneman, beheerder van het Czaar Peterhuisje, herkende in dit scheepsmodel het fregat 'Peter en Paul', het oorlogsschip van de VOC waar de Russische grootvorst czaar Peter ook nog aan had mogen meebouwen. Horneman was dan ook bijzonder enthousiast toen hij het model mocht ophalen om het aan de collectie in het czaar Peter huisje in Zaandam te mogen toevoegen. | ||
De Waakzaamheid in Koog aan de Zaan was van de zestien genomineerde panden voor een televisieprogramma van SBS 6: ‘Het Mooiste Pand van Nederland’. De opnamen voor de eerste ronde werden op dinsdag 15 december 2009 gemaakt in ‘De Lichtfabriek’ in Haarlem en namen de gehele dag en een deel van de avond in beslag. Een oproep in het Noordhollands Dagblad van zaterdag 12 december en veel lobbywerk binnen het netwerk van de nieuwe eigenaren van de Waakzaamheid, bouwbedrijf Somass, zorgde voor een bus vol supporters tijdens deze opname dag. Het gehele traject dat door het team van bouwbedrijf Somass doorlopen zou worden, blijkt uiteindelijk een 'rollercoaster' te zijn geweest. In Een droom komt uit beschrijft directeur Gé Sombroek de euforie binnen zijn bedrijf nadat Somass uiteindelijk er toch in slaagde de Waakzaamheid aan te kopen. Tijdens de hectische weken, waarin Somass zich zich kon kwalificeren voor de hoofdprijs, hield Gé Sombroek een Dagboek van de restaurateur bij. Daaruit sprak een aansprekend enthousiasme. En in Het Mooiste Pand van Nederland is de deceptie voelbaar nadat de Waakzaamheid een paar stemmen te kort kwam voor de hoofdprijs. |
| |
“Je kunt niet alles behouden” volgens de heer R.C.Th. Ootjers, namens het CDA wethouder voor o.a. Kunst en Cultuur in de gemeente Zaanstad. Hij zou het niet erg vinden als de voormalige Ned. Hervormde Kerk in Zaandijk zou worden gesloopt. De Vereniging Zaans Erfgoed denkt daar toch iets genuanceerder over. Inmiddels hebben diverse Erfgoed Behoudverenigingen het initiatief van de vereniging ondersteund. In Zaandijker kerk door sloop bedreigd leest u de standpunten van de diverse betrokken partijen. | ||
Door het overlijden van de eigenaar Piet Visser in 2006 dreigde er voor de stoomsleepboot ‘Scheelenkuhlen’ uit Zaandam een onzekere toekomst. In goed overleg werd het schip overgedragen aan ‘Stichting tot Behoud van het Stoomschip’. Met behulp van bemanningsleden van de beide andere schepen van de stichting is het de oude bemanning gelukt het schip in de vaart te houden. Op zondag 14 juni mocht ik, als opstapper, meevaren van Wormerveer naar Zaandam. Op Scheelenkuhlen herboren vindt u een sfeer- en beeldverslag van deze reis. | ||
Aansluitend aan de voorjaarsvergadering van de Vereniging Zaans Erfgoed op 25 april 2009 kregen de leden een rondleiding door het Lassiecomplex aan de Veerdijk in Wormer. De rijstfabriek van Lassie is gevestigd in de voormalige rijstpellerij ‘Mercurius’. In de jaren negentig van de vorige eeuw zijn de panden van de voormalige rijstpellerij grondig en zeer vakkundig gerestaureerd. In Lassiecomplex heeft een voorbeeld funktie vindt u een beeldverslag van deze excursie. | ||
Tijdens een informatieve bijeenkomst in restaurant de Koekfabriek aan de Westzijde in Zaandam werd uiteindelijk toch het eerste exemplaar van het boek ‘Van wind naar stoom’ gepresenteerd. Door diverse omstandigheden was de uitkomst van dit monumentale werk een aantal malen uitgesteld. In Eerste exemplaar Van wind naar stoom leest u alles over deze feestelijke bijeenkomst. | ||
Met het zetten van zijn handtekening op donderdag 4 december 2008 gaf voorzitter Pieter Bleeker van de Vereniging Zaans Erfgoed het startsein voor een geleidelijke overdracht van het MBTZ-VGZ archief naar het Waterlands Archief in Purmerend. Namens dat archief tekende mevrouw P.A.A. Mak, beheerder van de topografische atlas, de documenten. | ||
Omdat ze graag tekenen en schilderen en het industrielandschap langs de Zaan al maar zagen veranderen, kregen Trijntje Munters en Conny Scholtes in 2000 een idee. Ze zouden per boot, met camera, verf, inkt en krijt de stand van zaken op de oevers vastleggen. Nu is hun werk te zien op een expositie in het Mennistenerf. | ||
Industriepanden verliezen hun bestemming. Deze panden, vaak met een monumenten status, kunnen alleen behouden blijven als ze een nieuwe bestemming krijgen. In een overzichtstentoonstelling in de oude Verkade Chocoladefabriek worden een groot aantal bijzondere Zaanse industriële gebouwen uitvoerig belicht. | ||
Ter afsluiting van het project “Maritieme geschiedenis van de Zaanstreek” werd er in het Zaans museum een tentoonstelling georganiseerd met de titel Het varen over de Zaan. In dit artikel vindt u een beschrijving van deze tentoonstelling. | ||
The Making of... De Zaankanters en het water Op 18 december 2007 werd in het Gemeenlandhuis in Edam een exemplaar van het boek “Zaankanters en het water” aangeboden aan mevr. J.M. de Vries, dijkgraaf van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. In zijn toespraak op deze informele bijeenkomst gaf Jur Kingma een kijkje in de keuken van het schrijverscollectief . | ||
Donderdag 12 juli 2007 bezocht maritiem archeoloog Wendy van Duivenvoorde i.v.m. haar onderzoek naar de Batavia, een aantal bedrijven en instellingen in de Zaanstreek en Uitgeest. Mevrouw Van Duivenvoorde is als assistent-conservator verbonden aan Maritime Archaeology Department van het Western Australian Museum in Perth. In Onderzoek naar de “Batavia” in de Zaanstreek en Uitgeest voortgezet vindt u een verslag van dit bezoek. | ||
Voorafgaande aan de najaarsvergadering van zaterdag 9 december 2006 kregen de leden van de Vereniging Zaans Erfgoed een rondleiding door het rijstpakhuis Java aan de Veerdijk in Wormer. Het rijksmonument wordt in 2006 gerestaureerd en ingericht als appartementencomplex. In Pakhuis Java - Nieuwe appartementen in een rijksmonument vindt u een (beeld)verslag van deze restauratie. | ||
Ter afsluiting van hun opleiding tot restauratie timmerman maakten de cursisten een vaartocht over de Zaan met de Groninger tjalk 'Hubertus' uit Krommenie. In Vaartocht over de Zaan vindt u naast een korte beschrijving van die reis een uitgebreid beeldverslag. De diverse monumenten komen, zonder verder commentaar bij U langs. | ||
In Met veertien stoommachines naar Dordrecht wordt er verslag gedaan van een reis met het stoomschip Elfin van Wormerveer naar Dordrecht. Bovendien wordt een aantal bemanningsleden aan u voorgesteld en wordt er wat dieper ingegaan op enkele technische facetten van het varen met een stoomschip. | ||
Na het publiceren van “Een nieuwe toekomst voor Zwaardemaker” werd ik regelmatig op de hoogte gehouden van de vorderingen op de bouw. Ik heb daarom besloten een foto reportage te maken van de activiteiten op de bouwplaats. | ||
Het terrein van houthandel Pontmeyer in Westzaan werd in de Zomer van 2006 ontruimd. In Monumentale houtloods lijkt gered wordt ingegaan op de overleveningskansen van een provinciaal monument. Verder krijgt u een beeld van de onttakeling van dit complex. | ||
In de aanlooproute naar SAIL05 werd de Elfin verhaald van haar ligplaats in Wormerveer naar een plek in de Voorzaan. Twee opstappers doen verslag van deze reis in Elf kerels en een "ouwe skoit" | ||
WERK & ZO 150 kunstwerken van Herman Heijenbrock. Jur Kingma bezocht de tentoonstelling in het gemeentemuseum van Helmond en doet verslag. | ||
Expositie "Over Zee" van Fred Boom in het Molenmuseum in Koog a/d Zaan door Albert Boes. | ||
Zes Stoomschepen in de Zaan door Cees Kingma. | ||
Bruine vlootdag in Wormer - 28 Augustus 2004 door Cees Kingma. | ||
Sleepbootdagen in Wormerveer door Cees Kingma. | ||
Thematentoonstelling De Fabriek in het Zaans Museum | ||
Samenstelling: Cees Kingma |